Bijzondere bakkies

Helaas moeten Bakkie Doen?- winnaars Florentien, Bart en dochter Emilie deze ochtend zelf koffiezetten voor het arriverende vluchtelingenteam (zie kader onderin, red.). Het koffiebusje staat, inclusief barista, met pech langs de kant van een weg. Maar als de Iraanse Sahar en de Syrische Ahmad, Aya en hun zoontje Abdullah de tuin van Florentien en Bart binnenlopen, staat alles al klaar.

Door de frisse ochtend blijven de jassen nog even aan, maar al snel wordt het in de voortuin toch behaaglijk met warme mokken koffie en zelfgemaakte appeltaart op schoot. Florentien: 'Onze oudste twee dochters balen enorm dat ze er niet bij kunnen zijn deze ochtend, maar moesten hockeyen. Deze appeltaart hebben ze speciaal voor jullie gebakken.'

Bereisde mensen

Terwijl Bart op zoek gaat naar wat speelgoed voor de kleine Abdullah (2) vertelt Ahmad (30) hoe hij en Aya (29), net als Bart en Florentien, elkaar leerden kennen in hun studententijd. 'Het was zo’n mooie tijd', zegt hij terwijl hij even liefdevol naar Aya kijkt. 'Iedere dag reisden we samen naar de universiteit in Aleppo. Maar de oorlog kwam steeds dichterbij. Sluipschutters en bomaanslagen verwoestten onze buurt en veranderden het in een oorlogsgebied. Op de dag dat ik een brief kreeg waarin ik werd opgeroepen voor het leger wist ik dat we weg moesten.'

Griekenland, Noord-Macedonië, Hongarije, Slovenië, Kroatië, Oostenrijk. Als Ahmed vertelt over alle landen die hij doorkruiste op zijn zoektocht naar veiligheid, is het dochter Emilie (14) die even de spanning uit de lucht haalt: 'Jeetje, jij hebt meer van Europa gezien dan ik!'

Een open blik

Al vijf jaar is Sahar (27) lid van het Bakkie Doen?-team van VluchtelingenWerk, vertelt ze aan Florentien. 'Het liefst doe ik dit veel vaker, want het zijn deze gesprekken die mensen doen beseffen dat we veel op elkaar lijken. Jij hebt blauwe ogen en blond haar, ik bruine ogen en zwart haar. Dat zijn waarschijnlijk ook de grootste verschillen tussen ons.'

Als Sahar vertelt over haar baby van bijna een jaar die iedereen even open als nieuwsgierig benadert, slaat Florentien de spijker op zijn kop: 'Iedereen wordt zo geboren als jouw zoontje. Het is jammer dat er gaandeweg blijkbaar iets verandert.'

Vrolijk toeterend komt chauffeur en barista Khalid aanrijden met zijn inmiddels gerepareerde koffiebus. Dat komt goed uit, want in Hillegom staan er twee bakkie-bezoeken gepland en zal Khalid met zijn bus heen en weer pendelen. Ahmad en Aya gaan op bezoek bij de Nederlandse Manuela. Sahar en de Syrische Zafer bellen aan bij Eva.

Eva gaf zich op voor ‘Bakkie doen?’ omdat ze maatschappelijk werk studeert en in de toekomst graag met vluchtelingen wil werken, vertelt ze. Het raakt haar als ze mensen scherp en stigmatiserend hoort praten over vluchtelingen. Sahar relativeert: ‘Mensen zullen altijd bevooroordeeld zijn. Ook ik maak me daar soms schuldig aan. Als een Nederlander chagrijnig naar me kijkt, vul ik al snel in dat hij misschien negatief over buitenlanders denkt. Waarschijnlijker is dat hij gewoon een slechte dag heeft. Het is belangrijk dat je jezelf de ruimte gunt om eventuele vooroordelen bij te schaven.’

Verbaal gehandicapt

Als Zafer (43) zijn vluchtverhaal vertelt, luistert Eva gebiologeerd. ‘Wat realiseren mensen zich vaak niet over vluchtelingen?’ vraagt ze hem na afloop. Zafer: ‘Ik denk dat maar weinig mensen beseffen hoeveel pijn het doet om je moeder voorgoed achter te laten. In Syrië had ik alles: een baan, een groot huis, een rijk sociaal leven. Ik wilde helemaal niet weg. Ik was een succesvol dichter en genoot van mijn vak, en hoe ik me met precisie kon uitdrukken. In Nederland voel ik me verbaal gehandicapt; nog altijd zoek ik naar woorden om me hier goed uit te kunnen drukken.'

De koffiebus trekt veel bekijks in de straat van Aad en Maaike. Terwijl het Bakkie Doen?-team in hun achtertuin een verdiepend gesprek voert over religie en naastenliefde worden de nieuwsgierige buren van Aad en Maaike door barista Khalid getrakteerd op een goede cappuccino. 'Kom erbij!' roept Sahar vrolijk naar de koffiedrinkende buurtjes. 'Wél een bakkie, maar geen praatje, dat kan natuurlijk niet!'

Inmiddels heeft de Syrische Khaled (33) het stokje overgenomen van Ahmad en Aya, die naar huis gaan met de kleine Abdullah. Net als Sahar doet ook Khaled voor het vijfde jaar mee met Bakkie Doen?. 'Omdat er nog steeds behoefte aan is', vertelt hij later in zijn auto op weg naar het laatste adres. 'Veel mensen hebben nog altijd geen idee wat het betekent om alles achter te moeten laten. Tegelijkertijd maakt Bakkie Doen? mijn eigen ontwikkeling ook goed zichtbaar: het eerste jaar vertelde ik trots dat ik mijn inburgeringscursus had afgerond, nu vertel ik mensen dat ik bijna mijn master op zak heb. Ieder jaar kom ik weer een stapje verder, realiseer ik me vandaag.'

In hartje Dordrecht zet Bakkie-winnaar Carine schalen met fruit, warme broodjes en koeken neer op de toonbank van de koffiebus. Carine maakt er een waar feestje van, en trommelt en passant ook haar buren op om een bakkie mee te drinken.

Samen met zijn drie zonen, luistert buurman Sander naar Zafers verhaal. 'Ik stond net op het punt om boodschappen te doen, toen Carine vroeg of wij ook wilden komen. Wat een goed initiatief is dit. Ginus, mijn oudste, had er eigenlijk niet zo’n zin in en wilde zijn huiswerk afmaken. Ik moest hem even overtuigen dat dit óók een goede les is.'

Ginus (16): 'Achteraf is het niet zo erg dat mijn vader me overhaalde. Het is echt interessant om hun vluchtverhalen te horen, heel anders dan wanneer je ze op de televisie hoort.'

Geraakt door de verhalen

Ondertussen kijkt Carine met een afstandje toe hoe haar buren kletsen met de Bakkie Doeners. 'Ik schreef me in vanwege mijn man en puberdochter. Het leek me voor hen allebei wel een goed bewustwordingslesje. Ik hoop dat mijn dochter zich na vandaag realiseert dat ze in haar handjes mag knijpen dat ze in Nederland woont, en zorgen deze verhalen ervoor dat mijn man wat minder snel oordeelt.'

Echtgenoot Stephen staat naast haar en gniffelt: 'Ja, het klopt wat mijn vrouw zegt, ik oordeel te snel. Ik roep weleens dat Nederland vol is en noem vluchtelingen soms gelukzoekers. Maar vandaag werden hun verhalen echt persoonlijk, dat heb ik nodig om ze binnen te laten komen. Geen vluchteling heeft voor deze situatie gekozen, besef ik. Het heeft me echt geraakt.'