Lobbyen: een belangrijk onderdeel van ons werk

Bij 'lobby' denk je al snel aan tabaksproducenten en multinationals die bij ministers op de koffie gaan. Maar ook voor VluchtelingenWerk is lobbyen een belangrijk onderdeel van het werk, vertelt Sander Laban, senior lobbyist bij VluchtelingenWerk: 'Onze organisatie is geworteld in de samenleving, met vrijwilligers die naast vluchtelingen staan. Als je dan signalen krijgt dat er iets niet goed gaat in het systeem, wil je dat oplossen.'

Lobbyen, zo wordt wel gezegd, is het informeel beïnvloeden van formele besluiten.  Arco Timmermans, bijzonder hoogleraar Public Affairs bij de Universiteit Leiden: 'Politiek draait om de vraag: wie krijgt wat in de samenleving? Als je lobbyt om er zelf beter van te worden, zonder maatschappelijk doel, kan dat ethische vragen oproepen. Maar lobbyen om een maatschappelijk vraagstuk op te lossen, of voor een groep die zelf minder mondig is, is belangrijk werk.'

Voor je kunt gaan lobbyen moet je wel weten of er sprake is van een breder probleem en wat de feiten zijn. 'We doen altijd onderzoek,' vertelt lobbyist Laban van VluchtelingenWerk. 'Toen we signalen kregen over de slechte leefsituatie in de noodopvanglocaties, hebben onze medewerkers in de opvang verschillende vragenlijsten ingevuld. Zo krijgen we goed overzicht van de situatie.'

Is de informatie compleet, dan volgt VluchtelingenWerk een vaste route. Laban: 'We kijken eerst of we er met de betrokken uitvoeringsinstantie uitkomen: zien jullie het ook zo? Kunnen we het oplossen? In de opvangkwestie was het duidelijk dat COA keihard werkte, maar te weinig capaciteit had om de kwaliteit te verbeteren.'

Lukt het niet op uitvoeringsniveau, dan volgt stap twee: het ministerie. Laban: 'Je hoopt dat de verantwoordelijke staatssecretaris het probleem onderkent en de nodige maatregelen neemt. Bij de opvangproblemen bleek het ministerie vast te zitten in het ‘nu’, en niet te komen tot structurele oplossingen. Die oplossing zien wij wel: een eerlijke verdeling van asielzoekers over álle gemeenten. Daarom hebben we stap drie gezet: de politieke lobby bij de Tweede Kamer.'

Volgens hoogleraar Arco Timmermans heeft VluchtelingenWerk 'sociaal kapitaal', wat helpt bij de lobby. 'VluchtelingenWerk lobbyt niet alleen, maar werkt ook al heel lang echt met vluchtelingen. Het is een authentieke organisatie met een goede reputatie. Maar er zijn natuurlijk ook VluchtelingenWerk-haters. Het zal soms effectiever zijn om niet al te zichtbaar te opereren, om geen slapende honden wakker te maken. Een andere keer zal zichtbaarheid juist wel kunnen bijdragen.'

Jasper van Dijk kent de lobby-kant van VluchtelingenWerk: als Tweede Kamerlid (SP) is hij zelf 'ontvanger'. 'Voor Kamerleden is de eerste informatiebron het ministerie, maar daarnaast houdt VluchtelingenWerk ons nauwgezet op de hoogte. Voor elk asieldebat krijgen we een gedetailleerde brief en we kunnen altijd met vragen terecht. VluchtelingenWerk is voor mij de stem van vluchtelingen in Nederland en de kennisbank op dit gebied. Maar ik kan me voorstellen dat de VVD naar andere bronnen kijkt. En natuurlijk zijn de media voor politici ook een belangrijke informatiebron.'

Kamerleden ontvangen wel honderd of tweehonderd lobby-achtige mails per dag, vertelt Van Dijk. 'De kunst is om de krenten uit de pap te halen. Een goede lobbyist voelt aan wat de geadresseerde nodig heeft en geeft relevante informatie op het juiste moment, bijvoorbeeld een week voor een debat. Van burgers krijg ik het liefst één A4’tje met korte bullets. VluchtelingenWerk stuurt langere stukken, soms wel érg uitgebreid. Maar dan komt het wel van een gerenommeerde organisatie.

Tekeste, die als tweejarig jongetje in 1994 vanuit Ethiopië naar Nederland kwam, was dolblij toen hij dankzij het pardon mocht blijven. 'Maar dat ik geen paspoort kon krijgen deed pijn. Ik mocht er nog steeds niet echt bijhoren – niet stemmen, bepaalde beroepen niet uitoefenen, niet vrij reizen, geen hypotheek sluiten. Ik wachtte lang op een politieke oplossing, maar dacht uiteindelijk: wat heb ik er zélf aan gedaan om dit te veranderen? Toen ben ik per e-mail bekende Nederlanders gaan benaderen.'

Het was Peter R. de Vries die Tekestes verhaal meteen serieus nam. Tekeste: 'Hij zorgde ervoor dat we in Op1 ons verhaal mochten doen en benaderde ook SP’er Jasper van Dijk. Uiteindelijk diende Jasper samen met het CDA verschillende moties in, waarbij VluchtelingenWerk ondersteunde. VluchtelingenWerk heeft toen ook voor publieke steun gezorgd met een petitie, die uiteindelijk 55.000 handtekeningen opleverde.'

Jasper van Dijk: 'Toen die petitie werd uitgereikt kwam echt alles samen, we hebben hierin goed gezamenlijk opgetrokken.' Laban van VluchtelingenWerk: 'Door zelf zijn verhaal te vertellen, heeft Yosef de bal aan het rollen gebracht. Persoonlijke verhalen en gezichten zijn ontzettend belangrijk, want het gaat altijd om mensen.' 

Tekeste: 'Samen met VluchtelingenWerk ging ik ook in gesprek met het ministerie. Ik zei: “Laten we er nou gewoon een klap opgeven.” Daar moest de Secretaris-Generaal wel om lachen.' In 2021 was het doel bereikt: meer dan tienduizend 'pardonners' en hun kinderen konden na al die jaren eindelijk Nederlander worden.

Natuurlijk is niet alle lobby zo succesvol, ook gezien het gure politieke klimaat. In de kwestie rond de opvangcrisis koos VluchtelingenWerk uiteindelijk voor het allerlaatste redmiddel: procederen. De rechter veroordeelde de Staat om de opvang met spoed op orde te brengen. Op het moment van schrijven loopt het hoger beroep. Laban van VluchtelingenWerk: 'Ook blijven we lobbyen voor een wet die alle gemeenten opdraagt een bijdrage te leveren aan de opvang van asielzoekers. Dan heb je ook geen discussies meer over wie er aan de beurt is. Op dit moment lijkt een politiek akkoord bíj́na bereikt.'