Nieuw plan nodig voor achterstanden IND

Geen duidelijke strategie

Door bezuinigingen bij de IND is het asielsysteem de afgelopen jaren vastgelopen. In maart 2020 werden  15.350 asielaanvragen doorgeschoven naar een nieuw opgerichte Taskforce, met als doel de achterstanden weg te krijgen voor het einde van het jaar. Staatssecretaris Broekers-Knol liet onlangs in een kamerbrief weten dat dit niet gaat lukken. Er worden 7.000 zaken doorgeschoven naar volgend jaar. De Taskforce wordt verlengd, maar een plan voor noodzakelijke verbeteringen blijft uit.

Slechte planning gehoren

Om te toetsen of asielzoekers bescherming nodig hebben vindt altijd een ‘gehoor’ plaats waarin asielzoekers tot in detail moeten vertellen waarom ze gevaar lopen. Maar de logistiek en planning rond die gehoren bij de Taskforce loopt slecht. Asieladvocaten geven aan dat zij zich door allerlei bochten moeten wringen om asielzoekers goed voor te  bereiden op de asielprocedure. De Taskforce plant gehoren in zonder overleg met de advocaat van de asielzoeker. Soms zelfs zonder de advocaat te informeren. Verzoeken van advocaten om gehoren te verplaatsen worden niet gehonoreerd. Het komt ook voor dat asielzoekers afreizen voor het gehoor, maar onverrichte zake terug moeten keren. Een verspilling van kostbare tijd en energie.

Ernstig gebrek aan kennis en ervaring

Er zijn te weinig goed opgeleide en ervaren medewerkers op de werkvloer bij de Taskforce. Toch moeten zij beslissen over mensenlevens: een enorme verantwoordelijkheid. Slecht ingewerkte hoormedewerkers moeten (complexere) gehoren onderbreken omdat zij over te weinig kennis beschikken, bijvoorbeeld als religie of geaardheid een rol speelt. Ook is er veel gebrek aan landeninformatie. Er wordt aan asielzoekers gevraagd hun antwoord kort te houden wegens tijdsdruk. Ook lukt het veel hoormedewerkers niet om een gehoor af te ronden in de tijd die daarvoor staat. Dit is erg stressvol voor de asielzoeker en zorgt ervoor dat het vluchtverhaal niet volledig op papier staat.

Schriftelijk horen pakt slecht uit

Om sneller te kunnen werken en vanwege het coronavirus wordt vaker gebruikt gemaakt van schriftelijk horen. Dit gebeurt lang niet altijd op vrijwillige basis. Respondenten geven aan dat asielzoekers akkoord gaan uit angst nog langer te moeten wachten. Men hoopt op deze manier sneller een besluit op de asielaanvraag te krijgen, terwijl dit niet altijd bevordelijk is voor hun procedure, bijvoorbeeld omdat mensen zich niet goed schriftelijk kunnen uitdrukken. En in de praktijk blijkt schriftelijk horen niet tot de gehoopte tijdswinst te leveren. Veel zaken worden alsnog naar de Verlengde Asielprocedure doorgeschoven en moeten alsnog door een ervaren medewerker worden afgehandeld.

Oplopende wachttijd voor nieuwe aanvragen

Doordat de Taskforce de achterstanden van de IND heeft overgenomen zou de IND nieuwe aanvragen weer op tijd moeten kunnen afhandelen. In de praktijk loopt ook de wachttijd voor nieuwe aanvragen in rap tempo op. Tweederde van de aanvragen die tussen 1 april en 1 november zijn ingediend staat op dit moment nog open. Omgerekend gaat dat om 4.300 beslissingen per jaar, terwijl zo'n 20.000 aanvragen per jaar geen probleem zouden moeten zijn. VluchtelingenWerk maakt zich ernstig zorgen om deze ontwikkeling, waarbij het volgende probleem ontstaat terwijl de eerdere achterstand nog lang niet is ingehaald.

Wat is er nodig?

VluchtelingenWerk heeft alle bevindingen in een quickscan verwerkt en deze samen met een brief met aanbevelingen gedeeld met de Tweede Kamer. Er is een realistisch en geloofwaardig plan nodig om de achterstanden snel en zorgvuldig weg te werken. En om nieuwe problemen in de toekomst te voorkomen. Daar is allereerst meer capaciteit bij de IND voor nodig. Daarnaast moet de planning van de Taskforce worden verbeterd zodat er voldoende ruimte is voor gedegen voorlichting en juridische voorbereiding voor de asielzoeker. VluchtelingenWerk roept de staatssecretaris op nu echt de regie te pakken en wachtende asielzoekers helderheid te geven en een realistisch perspectief te bieden. Zodat zij niet langer in onzekerheid leven en eindelijk kunnen starten met het opbouwen van een nieuwe toekomst.