Asielzoekers op Curaçao: gevlucht en in de gevangenis

Sebastian (42) loopt het kantoor van HRDC in Willemstad binnen. Hij trekt licht met zijn rechterbeen: een blijvende wond na een aanval in Venezuela. Daar runde hij een groentewinkeltje, maar als lid van de oppositie kreeg hij te maken met intimidatie en mishandeling. Meer dan vier jaar zat hij in de gevangenis, daarna werd hij afgeperst.

‘Ik moest vluchten. Niet om een beter leven te krijgen, maar om in leven te blijven.’ Met hulp van een mensensmokkelaar bereikte hij Curaçao in april 2024. Hij kwam per bootje en werd op het strand direct gearresteerd. ‘De politie geloofde mijn verhaal niet en ik werd weer opgesloten.’

Bijna een jaar zat Sebastian vast in vreemdelingendetentie in Willemstad. Hij zucht en friemelt aan zijn telefoonhoesje. ‘Het was verschrikkelijk. Ik zat met drie andere mannen in een kleine cel. We mochten niet naar buiten om te sporten, het eten was vies en ongezond. Er was nauwelijks medische zorg en de hygiëne was slecht. Maar het ergste waren de constante dreigementen van de bewakers dat we uitgezet zouden worden. Het doet pijn om eraan terug te denken.’  

Volgens cijfers van de VN-vluchtelingenorganisatie UNHCR staat Curaçao in de top vijf van landen met het hoogste aantal vluchtelingen per inwoner: ongeveer een op de zestien inwoners is migrant of vluchteling. De meesten zijn gevlucht voor geweld, extreme armoede of onderdrukking in landen als Colombia of Venezuela. 

Curaçao maakt deel uit van het Koninkrijk der Nederlanden, maar er is geen mogelijkheid om asiel aan te vragen en er zijn geen opvangcentra. Wie zonder papieren per boot aankomt op het eiland, wordt standaard in detentie geplaatst. Een werkvergunning is moeilijk te krijgen en moet bovendien elk jaar verlengd en dus betaald worden. Daarom werken de meeste migranten zonder papieren in de bouw, de schoonmaak of in de horeca. Ze wonen vaak onzichtbaar in kleine huurkamers of caravans. Toegang tot gezondheidszorg of andere basisvoorzieningen hebben ze niet. 

Iedereen leeft in angst: als je wordt opgepakt, word je opgesloten in detentie en loop je het risico op uitzetting, zonder tussenkomst van een rechter.

De medewerkers van HRDC zorgen voor juridische bijstand, een advocaat en verwijzen door bij medische of psychische problemen. Sebastian kreeg na negen maanden detentie een bezoek van Nicole, een medewerker van HRDC.

‘Zij gaf me hoop. Ze vertelde over artikel 3 van het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens (EVRM), dat bescherming biedt tegen onmenselijke behandeling. Ze beloofde me te helpen en kwam elke vrijdag langs. Dat gaf me kracht.’ Zijn zaak loopt nu bij de rechtbank. Tot die uitspraak kan hij niet worden uitgezet. ‘Ik dank God en alle mensen van HRDC dat ik weer vrij ben.’

De organisatie biedt niet alleen juridische hulp, maar voert ook rechtszaken en oefent druk uit op beleidsmakers. De Brabander: ‘We voeren rechtszaken als wetten worden overtreden. We zoeken voortdurend naar manieren om dit systeem menselijker te maken.’

Met resultaat: in augustus deed het Gemeenschappelijk Hof van Justitie een belangrijke uitspraak in een zaak die HRDC had aangespannen. De minister mag niet langer iedereen die illegaal het land binnenkomt automatisch opsluiten. Voortaan moet per persoon bekeken worden of lichtere alternatieven mogelijk zijn, zoals een meldplicht. De Brabander: ‘De uitspraak onderstreept dat ook Curaçao zich moet houden aan het naleven van internationale mensenrechtenverdragen.’

De nood is hoog, maar de middelen van HRDC zijn beperkt. In januari viel een deel van de steun weg door het besluit van de regering Trump om de financiering voor humanitaire hulp te stoppen. Dankzij noodfinanciering van VluchtelingenWerk kon HRDC drie maanden, weliswaar op halve kracht, blijven functioneren. Inmiddels is een deel van de financiering terug, maar structurele zekerheid is er niet. De Brabander: ‘Daarom zijn we dankbaar voor elke steun - niet alleen financieel, maar ook in kennis en samenwerking. VluchtelingenWerk denkt met ons mee, bijvoorbeeld bij juridische procedures rond artikel 3 EVRM en geeft trainingen om onze hulpverlening te verbeteren.’ 

Nu Sebastian vrij is, kan hij weer nadenken over de toekomst. Hij maakt zich het meeste zorgen om zijn kinderen. Hij is weduwnaar en zijn vijf kinderen wonen verspreid over Venezuela en de VS. Twee dochters in Venezuela zijn nog minderjarig. ‘Ik kon hen niet meenemen naar Curaçao, dat was heel pijnlijk. Maar nu ik vrij ben, kan ik in ieder geval weer aan de slag om hen financieel te helpen.’