Frontex – grensbewakingsorganisatie van de EU – voor de rechter

De grensbewakingsorganisatie werd eind 2021 voor de rechter gedaagd, vandaag was de openbare zitting bij het Gerecht van de EU in Luxemburg. Tot nu toe bleef een publiek verweer of inhoudelijke reactie van Frontex uit, maar in de rechtbank kreeg Frontex vandaag de mogelijkheid zijn standpunten te delen.

Helaas bleek dat Frontex wegliep voor zijn aansprakelijkheid en deze bij een lidstaat, in dit geval Griekenland, neerlegde. Een spijtige reactie, vindt VluchtelingenWerk. Hoewel de grensbewakingsorganisatie toegaf procedurele fouten te hebben gemaakt, betekent gedeelde verantwoordelijkheid volgens Frontex geen gedeelde aansprakelijkheid. Dit verweer staat ver af van de realiteit aan de Europese grenzen. In deze zaak gaat het om een Syrisch gezin met jonge kinderen dat net Europa was binnengekomen. De burgeroorlog in hun land woedde toen in alle hevigheid en miljoenen mensen verlieten het land. Maar eenmaal in Griekenland werd het gezin door Frontex op het vliegtuig gezet en teruggestuurd naar Turkije, waar ze het risico liepen naar Syrië te werden teruggestuurd en geen fatsoenlijke opvang kregen.

Iedereen moet de kans krijgen om in Europa asiel aan te vragen en mag niet terug worden gestuurd naar een land waar zij vervolging vrezen of het risico lopen op een onmenselijke behandeling. Beide zijn grondrechten die in de EU gelden. De EU, en daarmee Frontex, maakt zich met het illegaal terugsturen van mensen schuldig aan mensenrechtenschendingen. Dit is een ernstige ondermijning van de waarden waarop de Unie is gebaseerd.

Niet boven de wet

Ook ging Frontex vandaag volledig voorbij aan zijn rol als toezichthouder. Bij uitzettingen moet Frontex toezien op het waarborgen van de rechten van mensen. Het agentschap liet weten dat toezicht houden op individueel niveau niet nodig is. Ze slaan daarbij volledig de plank mis. Elke uitzetting door Frontex is van grote impact op de rechten en situatie van een individu. Slachtoffers van pushbacks zijn vaak mensen die huis en haard hebben achtergelaten en naar Europa zijn gekomen voor bescherming.

Het is voor vluchtelingen die slachtoffer zijn van een pushback ontzettend lastig om naar de rechter te stappen. De regels om de EU aansprakelijk te stellen zijn streng, de bewijsdrempels hoog en procedures erg lang. Dat is vandaag wel gelukt. Niemand staat boven de wet, ook Frontex niet. We hopen dat Frontex met deze zaak eindelijk aansprakelijk wordt gesteld zodat er een einde komt aan illegale pushbacks en mensenrechtenschendingen.

Het Syrische gezin met drie jonge kinderen tussen de 1 en 7 jaar, vroeg in 2016 asiel in Griekenland. Elf dagen later werd het gezin door Frontex en Griekse autoriteiten uitgezet naar Turkije, zonder dat zij de kans kregen op een asielprocedure. Evenmin was er een uitzettingsbesluit. Tijdens de vlucht naar Turkije, waar medewerkers van Frontex bij aanwezig waren, werden de kinderen van hun ouders gescheiden en gesommeerd om niet te praten. Aangekomen in Turkije werd het gezin direct gevangengezet. Na hun vrijlating had de familie geen toegang tot basisvoorzieningen en lukte het hen niet het hoofd boven water te houden. Zij wonen inmiddels in Noord-Irak. 

Met de uitzetting werd het gezin slachtoffer van een zogenaamde pushback. Bij een pushback wordt het fundamentele recht op het vragen om asiel genegeerd en worden vluchtelingen uitgezet naar een ander land. Ook schond Frontex het verbod op non-refoulement: een basisbeginsel van het internationaal recht waarbij het verboden is om asielzoekers of vluchtelingen terug te sturen naar een land waar zij vervolging vrezen of risico lopen op een onmenselijke behandeling. Beide grondrechten zijn in het EU-handvest vastgelegd. Door kinderen tijdens de vlucht van hun ouders te scheiden, schond Frontex óók de rechten van het kind omdat het de kinderen in een traumatische situatie bracht.

Pushback op pushback

De berichten dat Frontex illegale pushbacks uitvoert stapelen zich de afgelopen jaren op. VluchtelingenWerk: ‘Elke week worden mannen, vrouwen en kinderen die op de vlucht zijn voor oorlog en geweld illegaal van de Europese grenzen verdreven. Duizenden mensen kwamen daarbij om, anderen zijn aangevallen of mishandeld. Frontex speelt hierin een grote rol. Met deze illegale pushbacks vernietigt Frontex De de fundamentele beginselen waarop de EU is gebouwd.’

Het gezin wordt bijgestaan door Nederlands advocatenkantoor Prakken D’Oliveira Human Rights Lawyers en de rechtszaak wordt zowel inhoudelijk als financieel gesteund door VluchtelingenWerk. Met deze zaak willen we duidelijk maken dat niemand boven de wet staat, ook Frontex niet. Er moet een einde komen aan het schenden van mensenrechten en onderdrukking aan de buitengrenzen van Europa.

Naar verwachting doet de Europese rechter over een paar maanden uitspraak.