'Gevangen in een vastgelopen asielsysteem'

'Het gaat over mensen'

'In de brieven van de overheid gaat het over aantallen en doorlooptijden. In dit rapport staan de mensen en hun schrijnende situatie centraal, mensen zoals Charbel Doumani die te popelen staat om aan de slag te gaan, zich zelfs al heeft ingeschreven bij de universiteit, maar wiens leven nu al bijna een jaar stil staat', zegt Choho tegen de aanwezige kamerleden. Doumani, een uit Libanon afkomstige asielzoeker die nu al bijna een jaar op de start van zijn asielprocedure wacht, vult aan: 'The long waiting time is affecting our health, minds and our lives.'

Oorzaken groeiende onrust

Zo’n 8.000 asielzoekers wachten in Nederlandse opvanglocaties op de start van hun asielprocedure. Ze hebben geen idee wanneer eindelijk hun asielaanvraag in behandeling wordt genomen, terwijl het veelal om ‘kansrijke’ asielzoekers gaat uit Syrië, Iran, Irak, Turkije en Jemen. Het kan tot wel anderhalf jaar duren, sommigen van hen wachten zelfs al 20 maanden op hun eerste gesprek. Deze wachttijden zijn niet alleen funest voor de hele asielketen en de maatschappij, maar bovenal voor vluchtelingen zelf: hun leven ligt maanden of zelfs jarenlang stil. De gekmakende onzekerheid, ontbrekende informatievoorziening en onnodige verhuizingen zorgen voor groeiende onrust onder de wachtende asielzoekers. Daarbovenop komen nog het onterecht onthouden van leefgeld, onveilige woonsituaties en een tekort aan zinvolle dagbesteding en participatiemogelijkheden.

Extra opvangplekken

Bovendien moet het COA vanwege deze extreme wachttijden de komende maanden op zoek naar duizenden extra opvangplekken. Staatssecretaris Broekers-Knol maakte gisteren in een brief aan de Tweede Kamer ook bekend dat de wachttijden voorlopig nog niet zijn weggewerkt. VluchtelingenWerk vreest dat de kwaliteit van de opvang hierdoor nog verder onder druk komt te staan. Afgelopen week is zelfs alweer de eerste gymzaal in gebruik genomen in een opvanglocatie in Budel.

Gevolgen voor asielzoekers

Teamleiders van VluchtelingenWerk zien het effect van het lange nietsdoen. ‘Hoe meer weken voorbij gaan, hoe meer je hen ziet afglijden. Het wachten haalt alle kracht uit een mens’, zegt een van hen.
‘Bewoners voelen zich verantwoordelijk voor hun gezinsleden, maar staan in de pre-polfase volkomen machteloos. Voor gezinsleden die zijn achtergebleven in (levens)gevaarlijke situaties is dat moeilijk te begrijpen’, vertelt een ander.

Ervaringen

Hala (36) uit Jemen: ‘Soms voel ik me waardeloos. Dat je al een jaar helemaal niets kunt doen of betekenen is moeilijk. Firas (28) uit Irak: ‘Ik was heel blij toen we na een jaar werden opgeroepen voor transfer. Maar het was moeilijk toen bleek dat we waren verhuisd naar een andere pre-pol. Hier kwam mijn zoontje op de wachtlijst voor de basisschool en we wonen nu niet meer in een speciaal gebouw voor gezinnen. Klagen of vragen waarom we moesten verhuizen durf ik niet. Om mijn gezin te beschermen houd ik mijn mond.’

VluchtelingenWerk doet de volgende aanbevelingen:

• Zorg dat de IND iedereen een concrete indicatie geeft wanneer de asielprocedure voor hen zal starten.
• Plaats alle asielzoekers, na een intake van het COA, direct in een azc en laat ze, als hun procedure start, vanuit die plek reizen naar de pol (Procesopvanglokatie) en daar logeren. Zo voorkom je onnodige verhuizingen.
• Geef alle wachtende asielzoekers op korte termijn goede Nederlandse taalles, zoals is afgesproken in het Regeerakkoord. Laat het COA samen met de gemeenten, ngo’s en lokale instellingen en initiatieven voor een goed aanbod van activiteiten en participatiemogelijkheden in en buiten de centra zorgen, zoals (vrijwilligers)werk of stages.
• Verstrek leefgeld aan alle asielzoekers in de pre-polfase. Zorg dat asielzoekers zelf kunnen koken op alle locaties waar zij langer dan enkele dagen moeten verblijven.
• Beperk verhuizingen tot het minimum, zeker bij kinderen. En geef kinderen goed onderwijs, zoals alle kinderen in Nederland.
• Zorg dat opvangcentra veilig zijn voor alle inwoners, met extra aandacht voor kwetsbare groepen zoals vrouwen, kinderen en lhbti’s.

Lees het volledige rapport.