Wachttijden voorafgaand aan asielprocedure | Een tijdlijn

De wachttijd voor de start van de asielprocedure kan inmiddels oplopen tot bijna twee jaar, terwijl dit maximaal enkele weken hoort te zijn. Doordat er te weinig personeel wordt ingezet bij de IND, staat het leven van vluchtelingen die in Nederland bescherming vragen ongelooflijk lang op de pauzestand. Een tijdlijn:

• 2016: Eerste signalen

Al sinds 2016 signaleren we dat de IND de wachttijden van de gezinsherenigingsprocedure van vluchtelingen structureel overschrijdt. Hierdoor zijn gezinnen onnodig lang van elkaar gescheiden. We roepen op om de wachttijden weg te werken.

• Februari 2018: Nieuwe oproep

Begin 2018 dwingt de Tweede Kamer, na onze oproep, af dat de achterstanden bij de behandeling van eerste afvragen voor de zomer van 2018 weggewerkt moeten zijn. De achterstanden bij procedures over gezinshereniging bestaan nog steeds. We roepen de staatssecretaris op deze achterstand zo snel mogelijk in te halen.

• September 2018: Brief aan de Tweede Kamer

Naast de wachttijden voor gezinshereniging lopen nu ook de wachttijden voorafgaand aan de asielprocedure op. In een brief aan de Tweede Kamer wijzen we op de opeenstapeling van wachttijden bij verschillende overheidsdiensten en waarschuwen we voor de schrijnende gevolgen.

• Oktober 2018: COA opent extra pre-pol-locaties

Door de wachttijden ontstaat er een tekort aan opvangplaatsen in de opvangcentra. Er worden tijdelijke locaties geopend. Het zijn onze vrijwilligers die de bewoners daar moeten uitleggen wat niet uit te leggen valt: dat het nog lang kan gaan duren, en niemand precies kan vertellen wanneer hun onzekerheid voorbij is.

• November 2018: Wij slaan alarm!

Als blijkt dat de wachttijden zijn opgelopen naar 43 weken, slaan wij alarm. Op 13 november roepen we de staatssecretaris op om zo snel mogelijk orde op zaken te stellen. Meer dan 3.500 Nederlanders en verschillende politici steunen onze oproep. Snel daarna wordt een motie ingediend in de Tweede Kamer en worden er Kamervragen gesteld.

• Eind november 2018: Teleurstellende reactie staatssecretaris

De antwoorden van de staatssecretaris op de Kamervragen blijken teleurstellend. Er worden geen concrete toezeggingen gedaan over de verwachte termijn waarop de wachttijden zijn weggewerkt. Verder valt op dat er helemaal niet wordt gesproken over het enorme leed dat de wachttijden veroorzaken.

• December 2018: Personeelstekort bij IND

De wachttijden lopen nog verder op: in de loop van december wachten vluchtelingen een jáár. 'De wachttijden zijn niet alleen een gevolg van een personeelstekort, maar ook van een politieke urgentie het probleem op te lossen', aldus onze adjunct-directeur Jasper Kuipers in een uitzending van Nieuwsuur. In december 2018 blijkt de IND voor minstens een miljoen euro aan dwangsommen te moeten betalen omdat asielzoekers niet op tijd een besluit hebben gekregen op een verblijfsaanvraag.

• Januari 2019: Opnieuw opgelopen

De vertraging van de asielprocedure is verder opgelopen tot bijna anderhalf jaar. Als de vertraging met dit tempo doorgroeit kan de wachttijd in de komende maanden zomaar doorgroeien tot twee jaar. Daarbij is de toegang tot medische zorg voor de wachtende asielzoekers zeer problematisch en loopt de spanning in de centra op door grote zorgen over gezinshereniging en een gebrek aan voorzieningen.

• Februari 2019: eindelijk goede toegang tot zorg

De wachtende asielzoekers verblijven niet op een regulier azc, maar op speciale opvanglocaties. Tot voor kort hadden bewoners van deze locaties minder recht op zorg. Met de enorm opgelopen wachttijden, zorgt die regel voor steeds grotere problemen. Zo worden bewoners niet doorverwezen naar specialisten. Mede door ons aandringen zijn de rechten van deze bewoners op medische zorg nu gelijkgetrokken met vluchtelingen op andere azc's.

• April 2019: Wachttijden asielprocedure bij IND pas in 2021 opgelost

Staatssecretaris Harbers verwacht dat de IND pas in 2021 alle asielverzoeken weer op tijd kan behandelen. Dit schrijft hij in een brief aan de Tweede Kamer over verschillende problemen waarmee de Immigratie & Naturalisatiedienst (IND) kampt. Wij zijn geschokt door deze nieuwe prognose. Abdeluheb Choho, directeur van VluchtelingenWerk Nederland: 'De problemen bij de IND zijn nog ernstiger dan gedacht. We maken ons grote zorgen. De onzekerheid bij asielzoekers is enorm.' VluchtelingenWerk roept de staatssecretaris op alles op alles te zetten om de wachttijden snel terug te dringen, en de IND intussen niet nog meer te belasten.

• Mei 2019: Kabinet steekt meer geld in aanpakken wachttijden asielprocedure

Het kabinet gaat structureel meer geld steken in het sneller afhandelen van de asielprocedure. Heel goed nieuws dat lang op zich heeft laten wachten. We hebben dit urgente onderwerp meerdere malen op de politieke agenda gezet. De wachttijden voor de asielprocedure zijn namelijk de afgelopen tijd extreem opgelopen. Door slechte planning en jarenlange bezuinigingen kampt de Immigratie- en Naturalisatiedienst (IND) met een personeelstekort. Worden de asielverzoeken nu eindelijk weer snel behandeld?

• Juni 2019: Onderzoekscommissie Van Zwol: problemen asielprocedure hadden voorkomen kunnen worden

De Commissie Van Zwol heeft onderzocht waarom het zo lang kan duren voor asielzoekers duidelijkheid hebben over hun toekomst. De commissie constateert dat achterstanden bij de IND voorkomen hadden kunnen worden, omdat er te veel is bezuinigd op de overheidsdienst terwijl er nog achterstanden waren. De commissie raadt het kabinet aan de wachttijden zo snel mogelijk terug te dringen.

• November 2019: tekort van 10.000 opvangplekken door wachttijden

De druk op de opvang neemt nog verder toe. Het COA zoekt met spoed duizenden nieuwe opvangplekken. Door de groeiende groep wachtende asielzoekers zijn steeds meer bedden nodig. VluchtelingenWerk roept op de achterstanden bij de IND met meer urgentie aan te pakken en de omstandigheden in de centra te verbeteren. Directeur Abdeluheb Choho waarschuwt in een interview in NRC Handelsblad voor een crisis in de asielzoekerscentra.

• November 2019: onvrede in Tweede Kamer over aanpak staatssecretaris Broekers-Knol

Nadat staatssecretaris Broekers-Knol in een interview bij Nieuwsuur asielzoekers zelf de schuld leek te geven van het tekort aan opvangplekken reageert de Tweede Kamer verbolgen. In een debat met de Tweede Kamer geeft de staatssecretaris toe dat er destijds onterecht is bezuinigd op de IND en het opvangtekort mede hierdoor is veroorzaakt. VluchtelingenWerk en verschillende Kamerleden verwijten de staatssecretaris bij Nieuwsuur dat er nog te weinig gebeurt om de wachttijden terug te dringen.

• November 2019: VluchtelingenWerk biedt rapport ‘Gevangen in een vastgelopen asielsysteem’ aan

De extreem lange wachttijden bij de IND leiden tot ernstige tekortkomingen in de opvangomstandigheden voor wachtende asielzoekers. Er is sprake van groeiende onrust onder de bewoners van de opvanglocaties. VluchtelingenWerk bundelt de signalen van asielzoekers uit alle asielzoekerscentra in een rapport dat wordt overhandigd aan staatssecretaris Broekers-Knol en Tweede Kamerleden.

• Februari 2020: VluchtelingenWerk start actie 'Laat vluchtelingen niet eindeloos wachten!'

VluchtelingenWerk roept het publiek op om Kamerleden een e-mail te sturen om de uitzichtloze situatie voor wachtende asielzoekers bij hen onder de aandacht te brengen. Bijna 9.000 vluchtelingen wachten nu op de start van hun asielprocedure. Sommige asielzoekers wachten al bijna twee jaar op hun asielprocedure, terwijl dit normaal gesproken slechts enkele weken duurt. Veel asielzoekers die een grote kans maken op een verblijfsvergunning worden nu slachtoffer van falend overheidsbeleid. Ondertussen worden de omstandigheden waaronder mensen worden opgevangen alleen maar slechter.

• Februari 2020: Voorstel voor snellere behandeling dublinclaimanten

In een brief aan de Tweede Kamer pleit VluchtelingenWerk Nederland ervoor asielverzoeken uit veilige landen voortaan sneller te behandelen. Door te stoppen met zogeheten ‘dublinclaims’ kan de duur van hun opvang in Nederland substantieel worden beperkt. Zo is Nederland minder aantrekkelijk voor kansloze asielverzoeken en kunnen asielzoekers die echt gevaar lopen sneller geholpen worden.

• Februari 2020: COA zoekt evenementenhallen voor opvang asielzoekers

Door de trage procedure raakten asielzoekerscentra vol en gaat het COA op zoek naar evenementenlocaties om asielzoekers tijdelijk in op te kunnen vangen. VluchtelingenWerk noemt de stap in een persbericht 'een brevet van onvermogen van dit kabinet'.

• Februari 2020: Eerste noodopvanglocatie in Leeuwarden

De eerste noodopvanglocatie is gevonden in Leeuwarden. Noodopvang is de meest uitgeklede vorm van opvang. Mensen slapen hutje mutje in stapelbedden naast elkaar in een grote hal met honderden anderen. Ze hebben geen privacy. Abdeluheb Choho, directeur van Vluchtelingenwerk Nederland reageert: 'Dat er nu een noodopvang nodig is, is pure onkunde van dit kabinet. Het is een crisis die zelf door het kabinet is veroorzaakt. Dit kabinet heeft geen controle meer over de uitvoering van het asielbeleid.'