Senior teamleider Wilmie Doornbos over pilot ontzorgen: ‘Er zitten nog veel haken en ogen aan’

Op 1 juli 2021 gaat de nieuwe inburgeringswet van start. Het Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid (SZW) ondersteunt gemeenten bij de voorbereiding op de nieuwe Wet, onder meer door het uitvoeren van een pilotprogramma. Het doel is om de lessen en ervaringen uit de pilots mee te nemen in de ontwikkeling van het nieuwe inburgeringsstelsel.

Een van de thema’s van het pilotprogramma is het ontzorgen van statushouders. Daarbij gaat het om het inhouden van de vaste lasten (huur, energie, water en zorgverzekering) op de uitkering. Gemeenten combineren dit met het begeleiden van statushouders naar financiële zelfredzaamheid in groeps- en individueel verband. VluchtelingenWerk verzorgt de financiële begeleiding in de gemeenten Edam-Volendam, Waterland en Landsmeer.

Pilot ontzorgen

De drie Noord-Hollandse gemeenten zijn in november 2019 gestart met de pilot ontzorgen. Alle statushouders die gehuisvest worden in de gemeenten worden voor een half jaar ontzorgd van de vaste lasten. Hierdoor kunnen statushouders zich focussen op de inburgering.

VluchtelingenWerk begeleidt statushouders in deze pilot naar financiële zelfredzaamheid met cursussen en individuele budgetcoaching via de methode Euro-Wijzer. Deze methode richt zich specifiek op de aanpak van schuldpreventie bij vluchtelingen. Wilmie Doornbos, senior teamleider bij VluchtelingenWerk, vertelt over de pilot:

Hoe werkt dat in de praktijk?

‘We merken dat het proces soms best ingewikkeld is’, aldus Wilmie Doornbos, senior teamleider bij VluchtelingenWerk. ‘Een zorgverzekering moet je als statushouder namelijk zelf uitzoeken en aanvragen in verband met de privacywetgeving. De keuze geef je dan door aan de Consulent Inkomen bij de gemeente. Vaak is dat juist nog een extra handeling. Vooral hoogopgeleide statushouders willen zelf het overzicht houden en het niet uit handen geven aan de gemeente. Andere statushouders vinden het juist fijn. Het verschilt per individu’, aldus Wilmie.

‘Het ontzorgen van statushouders kost de gemeenten extra tijd en geld. Er is extra tijd nodig voor de Consulent Inkomen en extra tijd voor de administratie. Voor de nareizigers is er gelukkig snel een aanpassing gekomen, want die komen in de meeste gevallen al terecht bij hun familie die al zelfredzaam is. Zij hoeven dan niet ontzorgd te worden, maar hebben soms wel nog begeleiding nodig om de juiste kennis en vaardigheden aan te leren.’ 

Haken en ogen

Je ziet dat gemeenten ermee worstelen. Na een half jaar wordt er bekeken of de statushouder zelfredzaam genoeg is om het over te nemen. Schiet het dan niet zijn doel voorbij? Ook maak je mensen eerst afhankelijk en daarna moeten ze het zelf gaan doen. Kortom er zitten nog veel haken en ogen aan.
Vaak ontstaan schulden juist pas na een aantal jaar als de uitkering stopt en de statushouders aan het werk gaan of een eigen bedrijf starten. Er valt winst te behalen door deze overgang goed te begeleiden. Daar moet volgens ons de focus op komen te liggen.

Financiële begeleiding door VluchtelingenWerk

VluchtelingenWerk heeft een aanbod op het gebied van financiële begeleiding en heeft dit al in veel gemeenten met succes uitgevoerd. Dat doen we tijdens en na de ontzorgperiode volgens de methode Euro-Wijzer, in de vorm van een groepscursus en intensieve individuele budgetcoaching. In de cursus wordt kennis over het Nederlandse financiële systeem gegeven en over de mogelijke inkomsten en noodzakelijke uitgaven. Ook wordt bijvoorbeeld geoefend met het opstellen van een maandbegroting en met internetbankieren. Deelnemers worden in de groep gemotiveerd om financiele hulpvragen te besprekn en, zodra dit mogelijk is, zelf verantwoordelijkheid voor hun financiele situatie te nemen.

De individuele coaching richt zich op het (verder) ontwikkelen van financiële vaardigheden en waar nodig het oplossen van complexe financiële situaties, bijvoorbeeld bij ‘life events’ als het vinden van werk, gaan studeren of de geboorte van een kind. De budgetcoaches zijn ook belangrijk voor het monitoren van de financiële competenties, en als vangnet voor de eerste periode na het ontzorgen, als men zelfstandig alle uitgaven moet regelen.

Onderzoek

Het Verwey-Jonker Instituut onderzoekt de zes door het Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid (SZW) gefinancierde pilots binnen het thema ontzorgen. De pilots worden uitgevoerd in de gemeenten Capelle aan den IJssel (met Krimpen aan den IJssel en Zuidplas), de gemeente Den Haag, de Dongemondgemeenten (Geertruidenberg, Drimmelen, Altena en Oosterhout), de gemeente Edam-Volendam (met Waterland en Landsmeer), de gemeente Hendrik-Ido-Ambacht (met de zeven aangrenzende gemeenten van de Gemeenschappelijke Regeling Drechtsteden) en de gemeente Zoetermeer (met Lansingerland). In juni is er een tussenrapportage gepubliceerd en zijn de pilots geëvalueerd. Bekijk de tussenrapportage.