Ieteke blikt terug: 'Vluchtelingen konden op Curaçao nergens terecht'

Waarom heb je de organisatie HRDC mede opgericht?

‘Al vanaf 2015 kwamen veel vluchtelingen uit Venezuela naar Curaçao, maar er was na het gedwongen vertrek van UNHCR in juli 2017 geen enkele instantie waar ze terecht konden met hun vraag om bescherming of informatie. Toen ben ik samen met andere bezorgde burgers in actie gekomen.’

‘Als antropoloog deed ik jarenlang onderzoek naar de historische banden tussen Venezuela en Curaçao. Nu stonden er opeens Venezolanen die ik kende letterlijk bij mij op de stoep. Ze vluchtten voor het geweld en de politieke en humanitaire crisis in het land. We begonnen met het schrijven van brieven naar de overheid hier en in Den Haag om aandacht te vragen voor deze problematiek. Uiteindelijk besloten we -  op advies van de huidige voorzitter Lucita Moenir Alam -  om HRDC op te richten met als doel op te komen voor alle mensenrechten op Curaçao, te beginnen met de meest kwetsbaren die rechteloos aankomen op het eiland – en vaak onterecht gevangen worden gezet. VluchtelingenWerk hielp  ons in die beginfase, en de jaren daarna, met het opstarten en inrichten van de organisatie.’

Wat hebben jullie de afgelopen jaren bereikt?  

‘Alhoewel er nog steeds veel schort aan de bescherming en procedures voor vluchtelingen en migranten op het eiland, is er dankzij HRDC veel meer aandacht voor de situatie van  deze mensen, en we hebben veel voor hen kunnen betekenen.’

‘Zo kregen  we via een kort geding toegang tot de vluchtelingen en migranten in detentie, zodat we hen humanitaire en juridische ondersteuning kunnen bieden. Het lukte het een pool van tien advocaten op te zetten en, met de hulp van Vluchtelingenwerk en UNHCR, kennis met hen te delen, zodat zij procedures kunnen voeren voor het aanvragen van bescherming. Daarmee kregen we veel vluchtelingen en migranten uit detentie, en wachten zij hun procedure nu in vrijheid af. Ook organiseerden we, samen met VluchtelingenWerk, cursussen voor rechters over het Europees Verdrag van de Rechten van de Mens en mensensmokkel; en dat zie je terug in de zaken waar nu recht over wordt gesproken.’

‘Dankzij onze lobby kunnen ongedocumenteerden nu  via twee verzekeringsmaatschappijen een medische verzekering afsluiten. Ook krijgen schoolkinderen zonder papieren toch een diploma als ze hun studie met succes afronden.’

‘We zijn ook erin geslaagd om op Curaçao een slagvaardige en onafhankelijke mensenrechtenorganisatie neer te zetten. Meer mensen zijn zich nu bewust van het belang van mensenrechten en vragen naar informatie. En steeds meer mensen, vluchtelingen, maar ook autoriteiten en parlementsleden, vinden de weg naar onze organisatie.’

Wat zie je als de grootste uitdaging voor de toekomst?  

‘Curaçao heeft helaas nog altijd geen functionerend migratiebeleid, laat staan een vluchtelingenbeleid. Ik vind het heel zorgelijk dat op Curaçao niet dezelfde mensenrechten lijken te gelden als in andere landen van het Koninkrijk der Nederlanden.’

‘Laten we niet vergeten dat hier op het eiland bijna een kwart van de bevolking ongedocumenteerd is – maar ze werken bijna allemaal, en de meeste leveren een waardevolle bijdrage aan onze samenleving. Ik hoop echt dat het gaat lukken om hier verandering in te brengen en dat naast het aanvragen van bescherming, er ook toegang komt tot werkvergunningen voor deze mensen. Daarvoor zijn we hard aan het lobbyen. Ook de Nederlandse overheid kan hier niet van wegkijken, ook al ontgaan ons de enorme uitdagingen waar het Europese deel van het Koninkrijk voor staat niet. Curaçao heeft nog altijd het Vluchtelingenverdrag niet ondertekend. Helaas gelden daardoor binnen het Koninkrijk verschillende mensenrechtennormen.’ 

Welke verhalen hebben je het meeste aangegrepen de afgelopen jaren?  

‘Dat zijn toch vooral de zaken waar kinderen bij betrokken zijn. Zo waren er twee minderjarige jongens die met een bootje aankwamen om hun moeder te zien. In plaats van een hereniging met hun moeder, werden ze in een internaat geplaatst en zonder pardon weer teruggestuurd naar Venezuela. Hartverscheurend vond ik dat. Ook nu nog worden moeders in detentie gezet, terwijl hun kinderen ergens anders worden ondergebracht. Het lukte ons de laatste maanden een aantal keer om kinderen weer met hun ouders te herenigen. Helaas maken we ons daarmee niet geliefd bij de overheid – en worden we soms beschuldigd van medeplichtigheid aan mensensmokkel.’

Hoe kijk je terug op de samenwerking met VluchtelingenWerk Nederland? 

‘Nou, in één woord: positief. VluchtelingenWerk stond ons vanaf het begin af aan bij, om de organisatie op te zetten en in te richten, en is ons blijven voorzien van juridische kennis en capaciteitsopbouw. Het is ook mooi dat we samen werkten aan een motie, aangenomen door de Tweede Kamer - die alle overheden binnen het Koninkrijk der Nederlanden oproept om in gesprek te gaan met maatschappelijke en mensenrechtenorganisaties.’

Hoe zie je de toekomst van de organisatie? 

‘Curaçao heeft een onafhankelijke mensenrechtenorganisatie nodig – en HRDC kan en moet die rol vervullen. We hebben al veel bereikt. HRDC is erbij gebaat om meerjarige financiering te ontvangen, zodat we makkelijk personeel kunnen behouden. De vooruitzichten zijn goed. We hebben een goed bestuur en enkele jonge Curaçaoënaars die er echt voor gaan – en zeker op het gebied van voorlichting en educatie is er nog zoveel te doen – daar zie ik veel kansen, en energie!’

‘Voor mij is het tijd om te gaan nu, maar ik draag het stokje met veel vertrouwen over, en zal altijd betrokken blijven als die ‘bezorgde burger’.’