Terugkeren naar Nigeria: ‘Mijn toekomst ligt hier’

Met een stralende lach zit Emmanuel (48) tussen dozen vol paperassen op het kantoor van Patriotic Citizen Initiatives (PCI) in Benin City. PCI is de partnerorganisatie van VluchtelingenWerk die terugkeerders in Nigeria begeleidt. Hij omhelst Marlies Oosterwijk, die hem vier maanden na zijn terugkeer opzoekt tijdens haar werkbezoek aan PCI. Marlies is consulent herkomstlanden bij MOH. Ze is blij verrast dat Emmanuel er zo zelfverzekerd en gelukkig uitziet. Toen hij bij MOH aanklopte, maakte hij nog een verslagen indruk.  

In 2011 vertrok Emmanuel naar Europa met het idee om een paar jaar hard te werken en geld te sparen, om daarna terug te keren naar zijn vrouw en zoontje. Hij reisde kriskras door Europa en werkte, meestal onwettig, maar kreeg nergens een verblijfsvergunning. Hij probeerde zo vaak mogelijk geld naar huis te sturen maar soms kon hij zelf nauwelijks rondkomen. ‘Ik voelde me net een dier’, zucht hij. ‘Waar kon ik slapen, hoe kon ik aan eten komen? Ik rookte wiet om mijn zorgen te vergeten.’ 

Als Emmanuel in 2024 hoort dat hij ook in Nederland geen verblijfsvergunning krijgt, besluit hij dat het genoeg is. ‘Ik kon niet meer tegen de drukte in de noodopvang en ik vond het vreselijk dat ik zelf niet kon koken’, vertelt hij. ‘Ik was moe van het leven in de illegaliteit. Ik wilde niet meer wachten op kansen die misschien nooit zouden komen. Ik wilde terug naar huis, naar Nigeria.’

De terugkeer naar Nigeria was spannend en Emmanuel had veel vragen. Marlies: ‘Terugkeer is niet altijd makkelijk. Hoe tref je je land aan, hoe kun je daar opnieuw een bestaan opbouwen?’ Ze hielp Emmanuel bij het maken van een toekomstplan. ‘Door de gesprekken die we met hem voerden, kreeg hij weer zelfvertrouwen en een reëel beeld van zijn mogelijkheden.’

Dat PCI hem in Nigeria een jaar lang zou ondersteunen, gaf hem ook vertrouwen. De eerste contacten met PCI vonden via videobellen plaats bij VluchtelingenWerk, samen met Marlies. Emmanuel: ‘Ik vond het moeilijk om onbekenden in Nigeria te vertrouwen, maar ik kon met al mijn vragen bij PCI terecht. PCI hielp ook met het maken van een bedrijfsplan voor een handel in levensmiddelen.’  

Medewerkers van PCI wachtten hem op de luchthaven van Lagos op om hem soepel door de immigratiedienst te loodsen, want er dreigt wel eens iets mis te gaan bij het checken van de papieren. Ook had PCI een pension voor hem geregeld in Lagos voordat hij door zou reizen naar zijn familie. Marlies: ‘Voor sommige mensen is het spannend om hun familie terug te zien omdat ze zich schamen dat het in Europa niet is gelukt. Terugkeerders worden zeker niet altijd met open armen ontvangen. Maar Emmanuel heeft altijd goed contact onderhouden met zijn familie.’  

Emmanuel knikt. ‘Het is belangrijk om eerlijk te zijn. Ik had mijn moeder al verteld hoe moeilijk het was in Europa. Ze vroeg me vaak om terug te komen en stuurde me soms wat geld.’   

De eerste maand woont Emmanuel bij zijn moeder en zus op het familie-erf in Awkuzu, een paar uur rijden van Benin City. ‘Iedereen was ontzettend blij om me weer te zien. Ik voelde me zo welkom.’ Het contact met zijn vrouw was na een aantal jaar afwezigheid verwaterd. ‘Ze was verdergegaan met haar leven. Ik begreep dat wel omdat in Nigeria een vrouw beschermd moet worden.’ Met zijn zoon Augustin (16) heeft Emmanuel altijd een goede band onderhouden via videobellen. De jongen woont nu de helft van de tijd bij hem.  

Het re-integratiebudget van € 2.615,- dat Emmanuel meekreeg van de Nederlandse overheid gebruikte hij om meel, suiker, rijst en bonen te kopen: spullen die hij op de markt in Awkuzu verkoopt. Volgens PCI zijn levensmiddelen die niet snel bederven een veilige investering. Marlies: ‘In de huidige economische situatie is het een uitdaging hoe je op de langere termijn in je levensonderhoud kunt voorzien in Nigeria. Het is dus belangrijk om deskundig advies te krijgen over hoe je het beperkte re-integratie budget het beste kunt investeren.’  

Als Emmanuel besluit een stuk land van zijn overleden vader te verkopen, kan hij een auto kopen en een stuk land waar hij zijn eigen huis op bouwt. Ook begint hij een kleine viskwekerij en een kippenbedrijfje op het familie-erf. Ondanks de economische situatie in Nigeria gaat het goed met zijn bedrijfjes.  

Ook in de liefde gaat het goed met hem. Vrij snel nadat hij terug is, vindt hij een nieuwe vrouw. Binnenkort gaan ze trouwen. Emmanuel is trots dat hij zijn familie nu kan onderhouden. ‘De dertien jaar in Europa voelde als verloren tijd. Ik kwam terug met niks, maar in vier maanden heb ik veel bereikt. Mijn terugkeer is bevrijdend. In Europa was ik afhankelijk van anderen, maar in Nigeria ben ik eigen baas. Ik krijg weer respect van anderen en heb de controle over mijn leven terug.’  

Marlies heeft bewondering voor zijn doorzettingsvermogen en ze geniet van zijn succes. ‘Terugkeren naar je land van oorsprong vraagt moed. Vrienden die zijn gebleven, hebben hun best gedaan om hun leven in Nigeria op te bouwen. Sommigen hebben werk, een plek om te wonen en velen hebben een gezinsleven. Terugkeerders moeten dat allemaal opnieuw opbouwen. Met onze begeleiding als steun in de rug en dankzij zijn eigen doorzettingsvermogen heeft Emmanuel dit in zo’n korte tijd tot stand kunnen brengen.’  

Osita Osemene, directeur van PCI, is ook trots op hem. ‘Ik vind zijn terugkeer een schoolvoorbeeld van een geslaagde re-integratie. Dat komt voor een belangrijk deel ook doordat zijn familie hem zo goed heeft opgevangen.’  

Aan anderen die overwegen terug naar Nigeria te gaan, heeft Emmanuel een advies: ‘Blijf niet wachten op kansen in Europa waar het vaak moeilijk is om vooruit te komen. Heb realistische verwachtingen. Verspil geen tijd, kom naar huis. Als je iets kunt, als je vaardigheden hebt, zijn er hier ook kansen voor jou. Je zal een goed leven hebben, beter dan als illegaal in Europa.’  

En zijn zoon? Het liefst zou Emmanuel zien dat hij een vak leert en iets opbouwt in Nigeria. En als hij toch naar Europa wil? Emmanuel: ‘Dan in ieder geval op een legale, veilige manier en niet zoals ik heb gedaan. Dat wens ik niemand toe.’