Europese verkiezingen 2024: asiel en migratie
Welke standpunten hebben Nederlandse politieke partijen op het gebied van migratie- en asielbeleid in Europa?
De Europese verkiezingen komen er weer aan. En natuurlijk wil ook jij je stem niet verloren laten gaan. Maar wat ga je stemmen als migratie en asielbeleid een belangrijk onderwerp voor je is?
Want elke politieke partij in Nederland heeft zijn eigen standpunt over dit thema. Van ronduit afwijzend tot tolerant en ruimhartig.
Aan de hand van vijf belangrijke onderwerpen rond het thema migratie en asielbeleid heeft Vluchtelingenwerk Nederland de standpunten uit de Europese verkiezingsprogramma’s kort en overzichtelijk voor je op een rijtje gezet:
- Een eerlijke herverdeling van vluchtelingen over EU-lidstaten
- Detentie aan de buitengrenzen, ook van kinderen
- Opt-out voor EU-asielbeleid
- Migratiedeals met derde landen
- Veilige routes en hervestiging
Zo kun je snel zien hoe de politieke partijen in Nederland denken over deze kwesties. En is het nog makkelijker om de partijen onderling te vergelijken.
Als je meer wil weten, dan raden we je aan om de verkiezingsprogramma’s van de politieke partijen goed door te lezen. Zodat je een goede en weloverwogen keuze kunt maken op 6 juni.
1. Een eerlijke herverdeling van vluchtelingen over EU-lidstaten
Momenteel zijn de grenslanden verantwoordelijk voor de opvang en asielprocedures van vluchtelingen in Europa. Dit systeem op basis van het Dublinakkoord zorgt al jarenlang voor problemen.
Zo zijn de kampen in bijvoorbeeld Griekenland en op Lampedusa overvol en bieden ze nauwelijks perspectief en bescherming. Ook leidt dit tot pushbacks, het terugduwen van vluchtelingen op zee of bij een grensovergang voordat ze een asielverzoek hebben gedaan.
Dublinregels gekopieerd
Grenslanden kunnen of willen nu eenmaal niet alleen alle verantwoordelijkheid dragen. Door de slechte omstandigheden in de grenslanden zien asielzoekers zich soms genoodzaakt om door te reizen naar andere landen. Vervolgens kunnen zij vaak niet teruggestuurd worden naar het eerste aankomstland vanwege de problemen en rechtenschendingen aan de grenzen.
In het nieuwe Asiel- en Migratiepact zijn de Dublinregels gekopieerd. Er is wel een solidariteitsmechanisme opgenomen. Maar hierbij gaat het om het verdelen van heel kleine aantallen, namelijk 30.000 vluchtelingen over de hele EU. Lidstaten kunnen het overnemen van asielzoekers bovendien afkopen met geld of met projecten voor grensbewaking.
Wat vinden de partijen over een eerlijke herverdeling van vluchtelingen?
VluchtelingenWerk wil solidair verdeelsysteem
Europese lidstaten moeten samen de verantwoordelijkheid voor de opvang en asielprocedures van vluchtelingen eerlijk delen. Om ervoor te zorgen dat landen aan de buitengrenzen niet overbelast worden, moet er een solidair verdeelsysteem komen.
Dit moet rekening houden met objectieve criteria zoals bruto nationaal product, het aantal inwoners en integratiebevorderende criteria zoals de aanwezigheid van familie, het spreken van de taal en werkgelegenheid.
Gemiste kans
Dit zorgt voor gereguleerde migratie binnen de EU en maakt een einde aan de gevaarlijke tochten binnen Europa. Het is een gemiste kans dat de Dublinregels gekopieerd zijn in het nieuwe pact. Het solidariteitsmechanisme in het nieuwe pact is minimaal en kan bovendien worden afgekocht. Hierdoor wordt er een disfunctioneel systeem in stand gehouden.
2. Detentie aan de buitengrenzen, ook van kinderen
In het nieuwe Asiel- en Migratiepact is afgesproken dat bepaalde vluchtelingen in een grensprocedure terecht kunnen komen. Dat zijn vluchtelingen uit landen met een lagere kans op asiel (minder dan 20 %), vluchtelingen die zonder geldige documenten reizen en vluchtelingen die door een land hebben gereisd dat veilig zou zijn.
Deze vluchtelingen moeten dan in een gesloten (detentie)centrum hun asielprocedure afwachten. Dit kan maanden duren. De procedure kent ook minder waarborgen. Zo kunnen asielzoekers al worden uitgezet naar het land van herkomst terwijl er nog een beroep loopt. Ook kinderen kunnen in detentie worden gezet.
Wat vinden de partijen over detentie aan de buitengrenzen?
VluchtelingenWerk vreest voor grote gevangenissen en meer misstanden
Vluchtelingen moeten in de Europese Unie na een korte screening op identiteit, nationaliteit en openbare orde een asielprocedure doorlopen in een open centrum met alle waarborgen die daarbij horen. Hierbij moeten we rekening houden met de behoeften van kwetsbare groepen zoals ouderen, zieken en kinderen.
Vastzetten kinderen nooit acceptabel
Met de nieuwe plannen vrezen we voor grote gevangenissen en meer misstanden aan de grenzen. Detentie grijpt diep in in het leven van mensen en brengt schade toe. Mensen die bescherming zoeken, hebben niets misdaan en horen daarom niet in een gevangenis.
Het vastzetten van kinderen is nooit acceptabel en bovendien in strijd met het Kinderrechtenverdrag. Ook aan onze eigen buitengrens, Schiphol, mogen we geen kinderen gaan opsluiten.
3. Opt-out voor EU-asielbeleid (Deense model)
Een opt-out betekent dat een land kan afwijken van Europese asielregels. Het land kan dan strenger beleid voeren. Bijvoorbeeld door gezinshereniging heel moeilijk maken of door alleen een tijdelijke vergunning te geven.
Een opt-out kan alleen worden bedongen als het EU-verdrag wordt gewijzigd. Maar dan moeten alle lidstaten dat goedkeuren. Het is dus niet mogelijk om dit zomaar tussentijds te regelen.
Onrealistisch
Denemarken heeft een opt-out afgedwongen bij de inwerkingtreding van het Verdrag van Maastricht in 1992. Daarom heeft het land een aantal strikte regels kunnen invoeren. Maar het is nog steeds gebonden aan het Europees Verdrag van de Rechten van de Mens (EVRM) en het Vluchtelingenverdrag. Vluchtelingen uitzetten naar een onveilig land is dus ook niet mogelijk in Denemarken.
Als Nederland een opt-out zou willen, dan moet er een wijziging komen van het EU-verdrag. Het is onrealistisch dat andere lidstaten zo’n Nederlandse uitzondering zouden accepteren. Zij moeten immers ook asielzoekers opvangen en huisvesten.
Wat vinden de partijen over een opt-out?
VluchtelingenWerk: opt-out niet realistisch en vooral onsolidair
Het bedingen van een opt-out is niet realistisch. Andere EU-landen moeten dan instemmen met een uitzonderingspositie voor Nederland. Daar hebben zij geen belang bij.
Als veel landen in navolging van Nederland ook een opt-out zouden willen, dan is er straks helemaal geen gemeenschappelijk asielbeleid meer. Met als gevolg een race to the bottom op het gebied van vluchtelingenbescherming in Europa.
Het is vooral een heel onsolidaire gedachte. Asielbeleid in Europa is iets dat we samen goed moeten regelen.
4. Migratiedeals met derde landen
Deals met derde landen zijn migratieafspraken tussen de EU en een land buiten de Europese Unie. De deals die de EU recentelijk heeft afgesloten met Tunesië, Mauritanië en Egypte richten zich vooral op het tegenhouden van migranten door veel geld uit te geven aan grensbewaking.
De Turkijedeal uit 2016 had ook elementen die gericht waren op bescherming in het land zelf: investeringen in scholing voor kinderen en procedures voor Syrische vluchtelingen. Uiteindelijk leidde deze deal ook tot misstanden: overvolle, mensonterende opvang op de Griekse eilanden en het uitzetten van vluchtelingen naar onveilige landen als Syrië en Afghanistan.
Er zijn ook migratieafspraken die specifiek gericht zijn op de terugkeer van afgewezen asielzoekers. En er is de beruchte Libiëdeal. Hierbij worden bootjes teruggesleept naar Libië. Vluchtelingen worden in detentiecentra gemarteld en onmenselijk behandeld.
External processing
Een bijzondere vorm van migratiesamenwerking is external processing. Dit houdt in dat asielaanvragen in centra buiten de EU worden afgehandeld en beoordeeld op grond van EU-wetgeving. Het is al jarenlang onderwerp van discussie, maar tot nu toe nog niet in de praktijk gebracht.
Wel is er recentelijk de Italië-Albaniëdeal gesloten. Italië bouwt centra in Albanië waar met name vluchtelingen die op zee zijn onderschept naartoe worden gebracht. In deze centra worden asielaanvragen behandeld onder Italiaans recht. Een deel van de mensen die na beoordeling in deze centra recht hebben op bescherming, kan naar Italië worden overgebracht.
Wat er met de mensen die worden afgewezen gebeurt, is niet duidelijk. Ook is het onduidelijk of deze constructie wel stand houdt voor de Europese rechter.
Wat vinden de partijen van migratiedeals?
VluchtelingenWerk: migratiedeals zetten bescherming vluchteling onder druk
Wereldwijde vluchtelingenbescherming heeft solidariteit tussen alle landen nodig. Dit is ook het idee van het Vluchtelingenverdrag van de Verenigde Naties: vluchtelingen moeten altijd ergens welkom zijn en geen enkel land staat er alleen voor.
Hoe het niet moet
Landen in de regio vangen al jaren de meeste vluchtelingen op. Toch is de EU vooral bezig met het voorkomen dat vluchtelingen naar Europa komen. De recente deals die de EU sloot met Tunesië, Mauritanië en Egypte zijn voorbeelden van hoe het niet moet.
Er wordt in deze landen niet geïnvesteerd in het beschermen van vluchtelingen en er is ook geen werkend asielsysteem. Door de nadruk op grensbewaking ontstaan er nog meer misstanden. Vluchtelingen worden met geweld gedumpt in de woestijn en de grenzen met de landen waar deze mensen vandaan vluchten gaan verder op slot.
Bescherming is meer dan tent en voedsel
Wij zijn alleen voor migratiesamenwerking als het de bescherming van vluchtelingen vergroot en mensenrechten centraal staan. Ook moet het land veilig genoeg zijn om er te verblijven. Er zijn grote investeringen nodig om naast opvang ook bescherming in de regio te realiseren. Bescherming is meer dan een tent en wat voedsel.
Het betekent de mogelijkheid om een nieuw leven op te bouwen in het land van opvang. In de huidige deals gaat het helaas niet om bescherming, maar om het afschuiven van verantwoordelijkheid en het bewaken van grenzen. Hierdoor zetten deze deals de bescherming van vluchtelingen wereldwijd alleen maar verder onder druk.
Afschrikmethode
De recent gesloten Italië-Albaniëdeal is vooral bedoeld als afschrikmethode. Men verwacht dat het mensen weerhoudt om de tocht te maken als het vooruitzicht een Albanees opvangcentrum is. Ook is het problematisch dat EU-recht en alle waarborgen die daarbij horen niet in een land als Albanië of een ander land buiten de EU geldt.
Wij zijn dan ook geen voorstander van external processing omdat dit het recht op bescherming uitholt. Wel zouden externe centra kunnen dienen als alternatief voor gevaarlijke tochten over zee of land. Als in zo’n derde land een asielverzoek wordt gedaan en een vluchteling heeft recht op bescherming, dan kan een vluchteling legaal, met een visum naar de EU reizen.
Maar dit zou altijd moeten bestaan naast het universele recht om in de EU asiel aan te vragen. En niet als vervanging van dit recht.
5. Veilige routes en hervestiging
Vluchten is legaal. Je kunt iemand bijvoorbeeld niet verwijten dat hij geen visum heeft als diegene in een ander land asiel aanvraagt. Toch wordt er dan vaak gesproken over illegale migratie. Maar de realiteit is dat er nauwelijks veilige, legale migratieroutes voor vluchtelingen zijn.
Een voorbeeld van een legale route is hervestiging. Dan kan een vluchteling vanuit een vluchtelingenkamp veilig naar een ander land reizen, in samenwerking met de UNHCR. Ook kun je denken aan het afgeven van humanitaire visa door EU-ambassades. Helaas is de realiteit dat Europese lidstaten maar heel weinig hervestigen.
Bij gebrek aan deze veilige vluchtroutes zien vluchtelingen zich vaak genoodzaakt om in gammele bootjes te stappen en mensensmokkelaars te betalen om de grens over te steken op zoek naar veiligheid.
Wat vinden de partijen van hervestiging?
VluchtelingenWerk groot voorstander van veilige vluchtroutes
Wij zijn een groot voorstander van het creëren van veilige vluchtroutes als alternatief voor de gevaarlijke reizen over zee en land. Ook bepleiten wij grootschalige hervestiging en programma’s voor humanitaire toelating in EU-verband. Helaas is de realiteit dat Europa maar heel weinig hervestigt.
Nederland heeft een quotum van 500 hervestigers per jaar via de UNHCR plus 500 Syrische vluchtelingen per jaar via de EU-Turkijedeal. De EU heeft in 2021-2022 33.800 mensen via hervestiging en humanitaire toelating opgenomen. Terwijl de wereldwijde acute hervestigingsnood voor 2024 ruim 2,4 miljoen mensen betreft.
Feit of fabel? Test je kennis!
Verdwaald in de discussie over vluchtelingen? Ontdek wat de feiten én de fabels zijn.