Het Griekse VluchtelingenWerk

Verhaal, 11 november 2019
Leestijd, 5 min.
'Als je in een vluchtelingenkamp op een van de Griekse eilanden rondloopt, valt op hoe stil het is. Mensen glimlachen niet, hun gezichten zijn uitdrukkingsloos. Het is alsof ze afgesneden zijn. Je voelt hun verdriet.' Spyros Koulocheris is asieladvocaat en hoofd juridisch onderzoek bij de Griekse zusterorganisatie van VluchtelingenWerk. In dit interview vertelt hij over zijn dagelijkse werk waarbij hij vluchtelingen bijstaat in Griekenland.
placeholder

Helemaal vastgelopen

De apathische sfeer in de kampen die Spyros beschrijft is typerend voor mensen met een trauma: ze zijn door een angstige situatie in een soort 'freeze'-stand geraakt, en kunnen daar niet meer uitkomen. Spyros staat veel asielzoekers bij die via Turkije naar de Griekse eilanden zijn gekomen. Een Griekse wet bepaalt dat deze mensen een procedure op de eilanden moeten doorlopen in zogenoemde 'hotspots'. Die procedure is vooral gericht op terugkeer naar Turkije. Mensen mogen niet doorreizen naar het vasteland tot er een beslissing is. Maar de procedures zijn helemaal vastgelopen en er zijn intussen vele malen meer vluchtelingen in de hotspots dan er plaats is.

Preventieve luiers

'Als je al niet getraumatiseerd in zo’n kamp aankomt, dan krijg je daar alsnog een trauma, zegt Spyros. 'Je zit er totaal geïsoleerd, je mag nergens heen en het ergste is: je weet niet hoe lang het gaat duren en wat er daarna met je gaat gebeuren. Sommige mensen zitten er al twee jaar. Het eten is slecht, er zijn geen douches, het is er onveilig. Uit angst voor verkrachting dragen vrouwen 's nachts luiers, zodat ze niet naar de WC hoeven.'

Uitweg voor kwetsbaren

Alleen als vaststaat dat je 'kwetsbaar' bent, mag je als asielzoeker door naar het vasteland om daar de gewone asielprocedure te doorlopen. 'Maar de omstandigheden in de kampen zijn zo slecht dat getraumatiseerde mensen hun verhaal niet goed kunnen doen', vertelt Spyros. 'Daar is rust voor nodig, en een veilige omgeving. Doordat die ontbreken haal je de meest kwetsbare mensen er niet uit. De mensen die het hardste bescherming nodig hebben loop je mis. En sommige mensen zijn zó wanhopig dat ze zichzelf iets aandoen om maar als 'kwetsbaar' te worden gezien.'

Boos en verward

'Ik herinner me een Ethiopische vrouw die heel passief was, en vergeetachtig. Ze werkte als huishoudster en kon zelfs niet onthouden dat ze het vuur uit moest zetten in de keuken. Als ik haar vroeg wat er met haar was gebeurd werd ze boos en verward. Pas na vele uren praten ook met haar sociaal werkster kwamen we erachter dat ze op een hoog niveau politiek actief was geweest. Ik zei haar dat het een eer was met zo’n hooggeplaatst persoon te spreken. Pas toen veranderde ze en kon ze haar verhaal doen.'

Getraumatiseerde bewoners

Spyros begrijpt ook niet waar de kampen goed voor zijn. 'Het is wreed, de omstandigheden zijn vernederend. Waarom zetten we deze mensen vast? De meesten zijn kwetsbaar en kunnen dus niet teruggestuurd worden naar Turkije. Intussen lopen ze nieuwe trauma's op. De mensen in de kampen hebben psychosociale hulp nodig, en dat geldt ook voor de mensen die zich voor deze groep inzetten. Ook de professionals slapen slecht en hebben nachtmerries.'

Selectieve mensenrechten

Maar het sturen van meer dokters, psychologen, psychiaters en advocaten is uiteindelijk niet de oplossing, weet Spyros. 'We traumatiseren mensen en dan gaan we ze genezen. De fout ligt aan de basis. Het is verkeerd om deze mensen op te sluiten. Bewegingsvrijheid is een basisrecht. Maar blijkbaar vinden we dat mensenrechten alleen voor onze eigen burgers gelden. Terwijl mensenrechten er zijn voor iedereen. Het is een juridische kwestie, maar ook een menselijke. Het gaat om mensen, zij zijn net als wij.'

Helemaal vastgelopen

De apathische sfeer in de kampen die Spyros beschrijft is typerend voor mensen met een trauma: ze zijn door een angstige situatie in een soort 'freeze'-stand geraakt, en kunnen daar niet meer uitkomen. Spyros staat veel asielzoekers bij die via Turkije naar de Griekse eilanden zijn gekomen. Een Griekse wet bepaalt dat deze mensen een procedure op de eilanden moeten doorlopen in zogenoemde 'hotspots'. Die procedure is vooral gericht op terugkeer naar Turkije. Mensen mogen niet doorreizen naar het vasteland tot er een beslissing is. Maar de procedures zijn helemaal vastgelopen en er zijn intussen vele malen meer vluchtelingen in de hotspots dan er plaats is.

Preventieve luiers

'Als je al niet getraumatiseerd in zo’n kamp aankomt, dan krijg je daar alsnog een trauma, zegt Spyros. 'Je zit er totaal geïsoleerd, je mag nergens heen en het ergste is: je weet niet hoe lang het gaat duren en wat er daarna met je gaat gebeuren. Sommige mensen zitten er al twee jaar. Het eten is slecht, er zijn geen douches, het is er onveilig. Uit angst voor verkrachting dragen vrouwen 's nachts luiers, zodat ze niet naar de WC hoeven.'

Uitweg voor kwetsbaren

Alleen als vaststaat dat je 'kwetsbaar' bent, mag je als asielzoeker door naar het vasteland om daar de gewone asielprocedure te doorlopen. 'Maar de omstandigheden in de kampen zijn zo slecht dat getraumatiseerde mensen hun verhaal niet goed kunnen doen', vertelt Spyros. 'Daar is rust voor nodig, en een veilige omgeving. Doordat die ontbreken haal je de meest kwetsbare mensen er niet uit. De mensen die het hardste bescherming nodig hebben loop je mis. En sommige mensen zijn zó wanhopig dat ze zichzelf iets aandoen om maar als 'kwetsbaar' te worden gezien.'

Boos en verward

'Ik herinner me een Ethiopische vrouw die heel passief was, en vergeetachtig. Ze werkte als huishoudster en kon zelfs niet onthouden dat ze het vuur uit moest zetten in de keuken. Als ik haar vroeg wat er met haar was gebeurd werd ze boos en verward. Pas na vele uren praten ook met haar sociaal werkster kwamen we erachter dat ze op een hoog niveau politiek actief was geweest. Ik zei haar dat het een eer was met zo’n hooggeplaatst persoon te spreken. Pas toen veranderde ze en kon ze haar verhaal doen.'

Getraumatiseerde bewoners

Spyros begrijpt ook niet waar de kampen goed voor zijn. 'Het is wreed, de omstandigheden zijn vernederend. Waarom zetten we deze mensen vast? De meesten zijn kwetsbaar en kunnen dus niet teruggestuurd worden naar Turkije. Intussen lopen ze nieuwe trauma's op. De mensen in de kampen hebben psychosociale hulp nodig, en dat geldt ook voor de mensen die zich voor deze groep inzetten. Ook de professionals slapen slecht en hebben nachtmerries.'

Selectieve mensenrechten

Maar het sturen van meer dokters, psychologen, psychiaters en advocaten is uiteindelijk niet de oplossing, weet Spyros. 'We traumatiseren mensen en dan gaan we ze genezen. De fout ligt aan de basis. Het is verkeerd om deze mensen op te sluiten. Bewegingsvrijheid is een basisrecht. Maar blijkbaar vinden we dat mensenrechten alleen voor onze eigen burgers gelden. Terwijl mensenrechten er zijn voor iedereen. Het is een juridische kwestie, maar ook een menselijke. Het gaat om mensen, zij zijn net als wij.'

Meer informatie