Fifi (82) was als kind een van die miljoenen vluchtelingen tijdens de Tweede Wereldoorlog

'Voor de oorlog uitbrak, woonde ik samen met mijn moeder bij mijn grootouders in België. "Wat er ook gebeurt, wij zullen nooit onder de nazi’s leven", zei mijn oma, die het intense gevaar van het regime goed aanvoelde. In een van die eerste dagen in mei 1940, vielen de Duitsers België binnen. Midden in de nacht werden mijn moeder en ik door mijn oma gewekt: "Opstaan, kleren inpakken en in de auto. We gaan weg."'

Hartverscheurend

'Vanuit de auto, op weg naar het zuiden, schrijft mijn moeder in haar dagboek hoe duizenden Joodse vluchtelingen door het Vlaamse landschap trekken. Alsmaar verder, richting het dan nog veilige Frankrijk. Maar als mijn familie en ik in de file staan voor de Franse grens, beschrijft ze het hartverscheurende moment wanneer de Joodse vluchtelingen te horen krijgen dat ze daar niet welkom zijn.'

Uit het dagboek:

"Een groep doodarme Antwerpse joden, waarvan vele oud en gebrekkig, handkarren vol kinderen, jonge rabbi’s die zingend de hoopvolle mensen aanvoerden, met op hun rug een kleuter en in hun armen een zuigeling. Allemaal waren ze even haveloos als doodsbleek. Het bericht was te ongelooflijk, het drong slechts langzaam door: ze mochten Frankrijk niet binnen. Ze wierpen zich wenend op de grond, een oude man omklemde de voeten van een douanebeambte, een vrouw greep zich naar haar hoofd als wilde ze zich de haren uitrukken. De jonge rabbi’s waren ineens oud geworden. Ze grepen hun lange stok steviger vast en maakten rechtsomkeert, zwijgend, met in hun rug die oneindige moeheid van het Joodse volk."

Dreigende luchten

'Vanuit Frankrijk vaarden we naar Engeland, waar we een huisje kregen in een voorstad van Londen. Maar ook daar kwam de oorlog aan de deur en begonnen die vreselijke bombardementen: The Blitz. Het indringende geluid van een luchtalarm vergeet ik nooit meer. Ik zie me nog staan voor het raam, kijkend naar de dreigende bommenwerpers in de lucht. Hun ronkende motoren, tot het moment kwam dat het angstvallig stil werd. Dan wist je: nu vallen de bommen. Talloze uren zat ik onder onze table shelter - een tafel met een dikke stalen laag - tot het moment dat het geruststellende, zoemende geluid van het ‘All clear’-signaal weer door de straten klonk.' 

Ernstig oorlogstrauma

'Pas toen ik vijftig jaar was, al lang getrouwd en moeder, merkte ik dat mijn verleden een trauma is. Opeens stond ik ‘s avonds volkomen geparalyseerd van angst op straat, durfde ik niet meer alleen de deur uit. Het was een arts die mij uiteindelijk vertelde dat ik een ernstig oorlogstrauma had.'

Vrijheid: het hoogste goed

'De huidige negatieve uitlatingen over vluchtelingen vind ik vreselijk. De mensen die zulke opmerkingen maken, hebben vaak nog nooit een oorlog meegemaakt. Dat heb ik wel, en ik weet wat voor intense angst dat met zich meebrengt. Mensen zien vrijheid als iets vanzelfsprekend, maar dat is het zeker niet.'