Q&A Maatschappelijke begeleiding

De maatschappelijke begeleiders van VluchtelingenWerk staan vluchtelingen bij tijdens hun integratie in de Nederlandse samenleving. Maar waarom is deze ondersteuning zo essentieel voor vluchtelingen om in Nederland zelfredzaam te worden? En waarom staat de maatschappelijke begeleiding onder druk? Lees er alles over in deze Q&A Maatschappelijke begeleiding!
placeholder

Wat is het doel van maatschappelijke begeleiding?


Het doel van de maatschappelijke begeleiding is het vergroten van de zelfredzaamheid en participatie van vluchtelingen in de Nederlandse samenleving. Maatschappelijke begeleiders leren vluchtelingen om zelfstandig gebruik te maken van de benodigde voorzieningen, daar zelf keuzes in te maken en een nieuw leven op te bouwen in Nederland.

Waarom krijgen vluchtelingen maatschappelijke begeleiding?


Vluchtelingen kiezen er niet zelf voor om hun land te verlaten. Zij moesten vaak halsoverkop hun land verlaten en lieten noodgedwongen alles achter. Bij aankomst in Nederland hebben vluchtelingen vaak nog geen enkel netwerk, en moeten zij helemaal opnieuw beginnen met het opbouwen van een bestaan. In tegenstelling tot andere nieuwkomers hebben zij in het buitenland geen inburgeringsexamen afgelegd en zijn zij nog onbekend met de Nederlandse taal en cultuur. Tegelijkertijd komt er opeens ontzettend veel op vluchtelingen af als zij vanuit het asielzoekerscentrum een eigen woning in een Nederlandse gemeente krijgen. Zij moeten snel de Nederlandse taal leren en de weg vinden in een doolhof van regelgeving. Zonder de steun van vrijwilligers zouden vluchtelingen volledig zijn overgeleverd aan allerlei verschillende instanties en verstrikt raken in regels en bureaucratie. Voor vluchtelingen is het daarom van groot belang om er niet alleen voor te staan.

Hebben alle vluchtelingen begeleiding nodig?


De lengte en de intensiviteit van de begeleiding verschilt per vluchteling. Gemiddeld is zo'n twee jaar nodig voor een goede en snellere start in de samenleving. De Nederlandse overheid verwacht echter steeds meer zelfredzaamheid van burgers. Voor vrijwel alle vluchtelingen is die gewenste eigen verantwoordelijkheid – zeker in het begin – een probleem, zonder netwerk en zonder beheersing van de Nederlandse taal. Hoogopgeleide vluchtelingen, of vluchtelingen die al een netwerk in Nederland hebben, redden zich vaak sneller dan anderen. Maar ook zij hebben behoefte aan een steuntje in de rug en/of een onafhankelijk advies van een maatschappelijke begeleider.

Steun en toeverlaat

Uit recent onderzoek van Significant Public blijkt de maatschappelijke begeleiding van zeer grote betekenis te zijn. Naast de praktische ondersteuning zijn de begeleiders in de praktijk ook 'bewegwijzeraar, steun en toeverlaat, signaleerder en doorverwijzer, bemiddelaar en belangenbehartiger' voor vluchtelingen, aldus het rapport. Het onderzoek concludeert dat deze rollen minder zichtbaar zijn, maar noemt ze 'de ruggengraat van de maatschappelijke begeleiding'. Het onderzoek wijst ook op het positieve effect dat lokaal gewortelde vrijwilligers kunnen hebben op het draagvlak voor de opvang van vluchtelingen in een gemeente.


Waarom wordt maatschappelijke begeleiding vooral door vrijwilligers gedaan?


De belangeloze inzet van vrijwilligers is goud waard. Vrijwilligers kunnen meer tijd steken in de begeleiding dan betaalde krachten. Onze vrijwilligers bemiddelen tussen vluchtelingen en instanties en voorkomen dat ze klem komen te zitten in de bureaucratie. Ook kunnen ze problemen vroeg signaleren. De vrijwilligers nemen het zo nodig op voor vluchtelingen, waardoor de gevolgen van het beleid in de praktijk zichtbaar worden. Het extra stapje dat vrijwilligers kunnen zetten heeft daarnaast ook een grote meerwaarde voor de integratie en het draagvlak in gemeenten. Zo zijn vrijwilligers vaak sterk verankerd in het lokale maatschappelijk leven en vormen zo een brug tussen vluchtelingen en de wijk. Daarnaast bouwen onze vrijwilligers vaak een persoonlijke band op met vluchtelingen en zijn daardoor ook steun en toeverlaat.

Vrijwilligerswerk is toch gratis?


Vrijwilligers zetten zich inderdaad belangeloos in en steken daar veel meer tijd in dan betaalde medewerkers zouden kunnen. Toch is vrijwilligerswerk niet gratis. Vrijwilligers moeten zelf ook goed worden begeleid en opgeleid. Ook zaken als verzekeringen, reiskosten en werkplekken moeten worden betaald. De eindverantwoordelijkheid van deze intensieve vorm van vrijwilligerswerk ligt altijd bij betaalde medewerkers van VluchtelingenWerk die vrijwilligers werven, aansturen en contactpersoon zijn voor andere samenwerkende organisaties.

Hoe staat het met de kwaliteit van de maatschappelijke begeleiding?


Het gaat om een zeer intensieve en verantwoordelijke vorm van vrijwilligerswerk. Daarom is het selecteren, werven, opleiden en begeleiden van vrijwilligers door betaalde krachten van doorslaggevend belang voor de kwaliteit van de geboden begeleiding. Voldoende uren voor betaalde ondersteuning van de vrijwilligers zijn daarom een onmisbare randvoorwaarde, waar helaas maar al te vaak door gemeenten op wordt beknibbeld. Het goed informeren en adviseren van vluchtelingen komt dan onder druk te staan, er ontstaat het risico dat er fouten worden gemaakt en het kan langer duren voor vluchtelingen zelfraadzaam worden in de Nederlandse maatschappij.


Waarom zijn er instanties speciaal voor de integratie van vluchtelingen?


Vluchtelingen hebben alles achter moeten laten en beginnen in Nederland noodgedwongen opnieuw. Zij hebben te maken met zeer complexe regels die specifiek voor vluchtelingen gelden. Die regels zijn bovendien aan veel veranderingen onderhevig. Voor algemene instanties is het vaak onmogelijk om hiervan op de hoogte te zijn en blijven. Kennis en ervaring van deze specifieke doelgroep is daarom onontbeerlijk om hen in de eerste fase in Nederland goed te kunnen begeleiden. Bovendien is er bij reguliere hulpverleners vaak te weinig tijd voor gesprekken die vaak via een tolk moeten worden gevoerd. Dit neemt al snel tweemaal zoveel tijd in beslag. Vanwege bezuinigingen hebben deze algemene instellingen of instanties hun dienstverlening vaak juist moeten beperken en deels digitaal gemaakt, waardoor de extra tijd die veel vluchtelingen nodig hebben er steeds minder is.

Kan deze begeleiding niet klassikaal?


Maatschappelijk begeleiders geven veel informatie over rechten, plichten, regels en gewoonten in Nederland. Dit is zoveel informatie dat het onmogelijk in één keer beklijft. Daarom wordt die voorlichting toegespitst op de persoonlijke situatie en op het moment dat de vluchteling eraan toe is of wanneer het relevant wordt. Dit is voor iedereen anders. De voorlichting van maatschappelijk begeleiders is daarom niet te vergelijken met een inburgeringsles van een docent, waarbij de lesstof van tevoren vaststaat en aansluit bij de te behalen exameneisen die voor iedereen gelden. Groepsgewijze kennisoverdracht kan soms wel een nuttige aanvulling zijn, waarbij ook ervaringen onderling kunnen worden uitgewisseld.

Persoonlijke verhalen van onze maatschappelijke begeleiders >>