Asielzoekers van wie de asielaanvraag is afgewezen, moeten Nederland zelfstandig verlaten. In de praktijk lukt dit vaak niet, vooral als mensen jaren hebben gewacht op een beslissing over hun asielaanvraag. Er zijn vaak praktische en emotionele belemmeringen die zelfstandige terugkeer in de weg staan. In het project Met Opgeheven Hoofd 2 kunnen asielzoekers hun opties voor de toekomst bespreken met een counselor.

Begeleiding

Mensen die terugkeer overwegen, kunnen contact opnemen met een onafhankelijke partnerorganisatie in hun land van herkomst. Zo kunnen zij op basis van recente en relevante informatie beslissingen maken over hun toekomst. Kiest iemand voor zelfstandige terugkeer bij VluchtelingenWerk, dan maakt de cliënt samen met een Consulent Landen van Herkomst en de partnerorganisatie een plan. Eenmaal terug, begeleidt en monitort de partnerorganisatie de cliënt tot een jaar na aankomst.

ERSO-netwerk

VluchtelingenWerk Nederland en haar partnerorganisaties zijn lid van ERSO, een netwerk van NGO’s die zich bezighouden met terugkeer en re-integratie en intensief met elkaar samenwerken. Voor meer informatie zie de ERSO-folder.

Vluchtelingen die niet in Nederland mogen blijven, krijgen te maken met veel drempels die belemmeren dat ze teruggaan naar het land van herkomst.

• Emotionele belemmeringen. Denk hierbij bijvoorbeeld aan schaamte ten opzichte van de familie en een gevoel van falen, omdat de jaren in Nederland 'verloren jaren' zijn geworden.
• Praktische belemmeringen. Er zijn vaak praktische belemmeringen, zoals het niet kunnen verkrijgen van bron- of reisdocumenten. Ook spelen de politieke en economische situatie en de levenskansen in het land van herkomst een grote rol. De asielzoeker heeft vaak vragen als: zijn er wel mogelijkheden om 'thuis' weer aan het werk te gaan? Is er nog wel een sociaal netwerk?
• Begeleiding  bij toekomstperspectief bieden. Vluchtelingen hebben jaren in een 'wachtstand' gestaan en zijn niet meer gewend de regie te nemen. Begeleiding bij het vinden van een toekomstperspectief en bij de zelfstandige terugkeer is dus belangrijk. VluchtelingenWerk biedt deze begeleiding.

Principes voor terugkeer

Wij vinden het belangrijk dat terugkeer zoveel mogelijk gebeurt volgens een aantal principes:

• Er is sprake van ‘zelfstandig vertrek’, dat wil zeggen dat de (ex-)asielzoeker op basis van goede informatie zelf besluit terug te gaan.
• Terugkeren moet veilig zijn. Hierbij moet worden gekeken naar juridische veiligheid: is terugkeer mogelijk zonder angst voor vervolging of onmenselijke behandeling? Maar ook naar fysieke veiligheid (tijdens de reis terug, waaronder bescherming tegen gewapende aanvallen) en materiële veiligheid (waaronder toegang tot het land en het verwerven van middelen van bestaan). VluchtelingenWerk volgt de veiligheidssituatie in de landen van herkomst nauwlettend en past het beleid hierop aan.
• De terugkeer moet waardig en met perspectief zijn voor een nieuw bestaan in het land van herkomst.
• De terugkeer wordt gemonitord, om de rechten van de individuele asielzoeker te beschermen en om bij te dragen aan een effectief terugkeerbeleid.

Cirkel van dienstverlening

Met goede begeleiding is terugkeer mogelijk. Daar gelooft VluchtelingenWerk in. En zo maken we de cirkel van onze dienstverlening rond: het adviseren van (uitgeprocedeerde) asielzoekers en vluchtelingen van A tot Z – van aankomst tot zelfstandigheid – waar ter wereld dit ook is.

• In Met Opgeheven Hoofd 2 krijgen cliënten voorlichting over onze terugkeerbegeleiding. Een deel van hen krijgt via een laagdrempelige spreekuurvoorziening in gemeenten (regionale steunpunten) ondersteuning bij toekomstoriëntatie en - het maken van keuzes bij - terugkeer.
• We gaan door met de twintig eerder opgezette regionale steunpunten.
• De samenwerking met en tussen re-integratie organisaties in Nederland wordt versterkt.
• Van de cliënten die ondersteuning ontvangen bij toekomstoriëntatie en terugkeer kiest ongeveer de helft voor terugkeer via ons project of dat van een andere terugkeerorganisatie.
• We streven ernaar dat na twaalf maanden 75% van de teruggekeerden sociale contacten heeft en 50% een succesvolle economische activiteit.

Met Opgeheven Hoofd bestaat uit twee delen: in het voortraject wordt met (afgewezen) asielzoekers gesproken over de toekomst en nieuwe perspectieven. In de daadwerkelijke terugkeerbegeleiding begeleiden we cliënten die kiezen voor zelfstandige terugkeer naar het land van herkomst, waar de begeleiding wordt overgenomen door een van onze partnerorganisaties in land van herkomst.

Toekomstoriëntatie

In het project Met Opgeheven Hoofd 2 biedt VluchtelingenWerk counseling aan (afgewezen) asielzoekers. In gesprekken met een counselor komen opties voor de toekomst aan bod. Er is ruim aandacht om praktische en emotionele belemmeringen te bespreken. Asielzoekers die terugkeer overwegen, kunnen hun vragen stellen aan onze lokale partnerorganisaties in hun land van herkomst. Zo kunnen asielzoekers een geïnformeerde beslissing maken over hun toekomst. Als asielzoekers kiezen voor zelfstandige terugkeer, geven wij informatie over de verschillende terugkeerorganisaties in Nederland, waaronder ons eigen terugkeerproject.

Terugkeerbegeleiding

Als men kiest voor zelfstandige terugkeer, kan VluchtelingenWerk ook daarbij begeleiden. Wat dit project onderscheidt van andere terugkeerorganisaties in Nederland is de ondersteuning van lokale, onafhankelijke partnerorganisaties in landen van herkomst. Via het ERSO-netwerk werken we nauw en persoonlijk samen met re-integratieorganisaties in meer dan veertig landen. Mensen keren terug met een uitgewerkt reïntegratieplan. Het is uiteraard mogelijk dit plan, is overleg met de lokale partner, na aankomst in het land van herkomst aan te passen aan de lokale situatie. Onze partnerorganisaties blijven meedenken met terugkeerders.

'Ik heb eindelijk weer rust gevonden'

Nadat zijn asielverzoek werd afgewezen, probeerde David zeventien jaar lang een bestaan op te bouwen in Nederland. Maar de situatie werd onhoudbaar. 'Hoe graag ik ook wilde, ik realiseerde me dat er in Nederland geen toekomst voor mij was.' Lees hier het verhaal van David.

Lees meer persoonlijke verhalen:

• Terug naar Guinee
• Terug naar Armenië

Voor de begeleiding rondom terugkeer werken we nauw samen met partners in Nederland die zich bezighouden met terugkeer en re-integratie. Ook maken we deel uit van ERSO, het netwerk van European Reintegration Support Organisations. ERSO ondersteunt in samenwerking met partner-NGO's in landen van herkomst de duurzame re-integratie van uitgeprocedeerde asielzoekers.

Met Opgeheven Hoofd wordt gefinancierd door het Asiel- en Migratie- en Integratiefonds van de Europese Unie (AMIF). Terugkeerbegeleiding is sinds 2016 in projectvorm deel van de dienstverlening van VluchtelingenWerk. Het huidige project loopt tot oktober 2020.

Landelijk Projectleider

Voor vragen over het project kunt u terecht bij de landelijke projectleider Annet IJff (aijff@vluchtelingenwerk.nl | 020 3467278

Regionale Projectleiders

Voor meer informatie over de uitvoering van het project in uw regio kunt contact opnemen met de regionaal projectleider:

• VluchtelingenWerk West en Midden-Nederland – Lotte Stigter  (lstigter@vluchtelingenwerk.nl)
• VluchtelingenWerk Noord-Nederland – Gryt Wielinga (gwielinga@vluchtelingenwerk.nl)
• VluchtelingenWerk Oost-Nederland – Lenie van Goor (lvangoor@vluchtelingenwerk.nl)
• VluchtelingenWerk Zuidwest-Nederland – Annette van Lookeren (avanlookeren@vluchtelingenwerk.nl)
• VluchtelingenWerk Zuid-Nederland – Irene van den Tillaart (ivandentillaart@vluchtelingenwerk.nl)