'De verkiezingsuitslag stemt hoopvol' I Column Sander Schaap
Uitzichtloze situatie
Ik was erg onder de indruk van het bezoek. Het feit dat onschuldige mensen, op zoek naar bescherming, daar opgesloten werden, in hun vrijheid beperkt. Maar op het moment dat ik dat uitsprak tegen mijn delegatiegenoten, werd ik met verbazing aangekeken. Zij waren twee maanden eerder in Griekenland geweest: overvolle centra. Een verzengende hitte. Uitzichtloos, maanden, soms jaren. Dat was toen de staat van Europa.
Scharrelend meisje
Daar moest ik aan denken toen ik afgelopen zondag de verkiezingsuitslag zag. En daar moest ik aan denken toen ik vorig jaar rondliep in het vluchtelingenkamp Vathy op het Griekse eiland Samos. Een scharrelend meisje van een jaar of twee, de leeftijd van mijn zoontje, tussen de geïmproviseerde tenten van plastic en karton. Met op de achtergrond de dreiging van de bijna vallende winter. Een beeld dat me maar niet loslaat. Dit is namelijk nog steeds de staat van Europa. Een collega vertelt me dat hij sinds ons bezoek aan het kamp, iedere ochtend nog steeds even naar de weersverwachting op Samos kijkt.
Sterk gepolariseerd
Voorafgaand aan de Europese verkiezingen, hebben we de verkiezingsprogramma’s van de verschillende politieke partijen getoetst op hoe vluchtelingvriendelijk ze zijn. In de campagnetijd zelf hoefde je de tv maar aan te zetten of een sterk gepolariseerd debat knetterde je huiskamer binnen. Je ging haast denken dat Nederland niet wil samenwerken. Dat Nederland niet meer gelooft dat je vluchtelingen een veilige en warme plek moet bieden.
Hoopvolle verkiezingsuitslag
Niets is minder waar. De verkiezingsuitslag stemt hoopvol. Van de 26 zetels voor Nederland, gaan er 14 naar – in meer of mindere mate – vluchtelingvriendelijke partijen. De aardverschuiving door rechts-nationalistische partijen is uitgebleven. Natuurlijk. Salvini in Italië, Le Pen in Frankrijk, Nigel Farage in het Verenigd Koninkrijk, zijn allen de grootste in hun land geworden. En dat betekent wat, ook politiek. Maar wat dat ook betekent is dat het stille midden, de zwijgzame meerderheid, nog springlevend is. Er zijn nog altijd meer mensen die samenwerking verkiezen boven het elkaar voor rotte vis uitmaken. Die de dialoog verkiezen boven het elkaar toeschreeuwen van oneliners. Mijn hoop is dat het – soms te stille – midden, die zwijgzame meerderheid, vluchtelingen nog altijd een veilige plek wil bieden.
Zonder water en brood
Natuurlijk tekenen diepe kloven zich af in het Europese politieke landschap. Tussen politieke uitersten in het Europees Parlement en tussen regeringen. Tussen Noord en Zuid. Oost en West. Tussen landen aan de grenzen van Europa, en de binnenlanden. De politieke crisis over vluchtelingen in Europa is niet geluwd, maar sluimert stevig door. Maar ik geloof dat het kan: het maken van afspraken over de bescherming van vluchtelingen in Europa. Hoe we de rechtstaat beschermen. Hoe we optreden tegen landen die door de ondergrens zakken; die ervoor kiezen vluchtelingen water en brood te onthouden.
Nek durven uitsteken
Het Europees Parlement heeft eerder bewezen in staat te zijn het redelijke compromis te kunnen vinden, ondanks alle verschillen. Maar meer nog dan politieke koehandel en rekensommen over politieke meerderheden, vraagt het vluchtelingenvraagstuk om leiderschap. Leiders die hun nek durven uitsteken. Die bereid zijn om verantwoordelijkheid te nemen voor deze mensen die moesten vluchten voor oorlog en geweld. Ik gun het meisje op Samos dat soort leiders. Leiders die stoppen met wegkijken, die stoppen met het afschuiven van verantwoordelijkheid. Die de stem van het stille midden weten te verstaan. Leiders die ’s ochtends, voordat ze naar hun werk gaan, even naar het weerbericht op Samos durven kijken.
Sander Schaap
Manager Beleid, Pers en Internationaal bij VluchtelingenWerk Nederland
VluchtelingenWerk is de belangrijkste belangenbehartiger van vluchtelingen en asielzoekers in Nederland. Ons werk voor vluchtelingen als groep is gericht op zowel de overheid, de politiek, (landelijke) organisaties als het publiek. Wat doen we om het beleid te beïnvloeden en de positie van vluchtelingen te verbeteren?