Collega Merlijn Verstraeten in Tijdschrift Positieve Psychologie: Vluchtelingenwerk, wen er alsjeblieft nooit aan.

Huis en haard verlaten omdat je anders geaard bent in een land waar dat strafbaar is, waar je wordt gemarteld door familieleden als je een persoon van het gelijke geslacht kust, waar je niet hardop mag zeggen wat je voelt of wie je bent. Sommige van mijn cliënten konden hun coming out niet goed beschrijven en werden dan door de IND “not gay enough” bevonden. Ze kregen geen vergunning. Maar hoe kun je verwachten dat je weet wat een coming out is, als dit geen optie, of zelfs levensbedreigend is.

Huis en haard verlaten omdat je slachtoffer werd van mensensmokkel, aan verkrachting en prostitutie werd onderworpen terwijl je vluchtte voor besnijdenis. En je wil wel terug, maar je land van herkomst staat dat niet toe omdat je alleen valse documenten hebt. Een birth certificate was er niet in de rurale gebieden waar jij bent opgegroeid. En de IND laat je niet blijven omdat je uit een veilig land komt, maar wel een land waar je zonder papieren niet welkom bent.

Dertig jaar geleden als hoogopgeleide jongere huis en haard verlaten omdat het regime van je land een gevaar was voor jouw bestaan. Dat niet goed kunnen verklaren bij de IND omdat je geteisterd werd door trauma’s, en nu terug willen keren omdat Nederland je steeds opnieuw teleurgesteld heeft. Omdat je er dakloos werd en verslaafd raakte aan drank en drugs, die je kortetermijngeheugen hebben aangetast. Wat nu een veilige terugkeer in de weg staat

Wie de media volgt kan een heel andere indruk krijgen van de werkelijkheid dan die wij bij VluchtelingenWerk zien. De vluchteling in de media is vaak niet de vluchteling die wij leren kennen. Iedere ongedocumenteerde, iedere vluchteling is gewoon mens met een eigen verhaal. Bij VluchtelingenWerk wordt niet geoordeeld, er wordt geluisterd, er is aandacht, er is verbinding. Bij VluchtelingenWerk is er geen angst, er is liefde. Voor iedere ongedocumenteerde, iedere vluchteling gaan alle collega’s en vrijwilligers the extra mile.

Elevation

De vluchteling die gevaar loopt maar dit niet heeft kunnen bewijzen, proberen we te helpen om alsnog hun gevaar aan te tonen. Ik neem mijn pet af voor de gedrevenheid waarmee collega’s en vrijwilligers de boekwerken aan dossiers uitputten op zoek naar een sprankje hoop om een opening te vinden om een cliënt te helpen. Een collega zet haar werk zelfs voort tot in Stockholm, voor een cliënt die plotseling gedwongen wordt uitgezet naar het land waar hij een Dublin-claim heeft. Een andere collega is inmiddels expert in Afrikaanse berichtgeving en struint het internet af in de hoop iets te vinden over de zogeheten misdaad van haar cliënt. Ze belt Afrikaanse persagentschappen en zoekt naar vergelijkbare artikelen over vervolging in het land van herkomst. Alles voor een novum, een nieuw feit dat een cliënt toch perspectief biedt op verblijf. Voor alle drie de cliënten werd het novum gevonden.

Door het geduld, de zorgvuldigheid, de uitgebreide studie, verklaringen van externen, de liefdevolle begeleiding van de mensen in de opvang, door het vertrouwen in de cliënt en het goede in de mens. Hun verhaal wordt herschreven samen met mensen uit de opvang en met juridische begeleiders. Mijn collega’s geven niet op. De LHBTI’er durfde zich na anderhalf jaar te openen en het werkelijke verhaal aan ons te onthullen dankzij de veiligheid die geboden werd door de mensen van de opvang en van vluchtelingenwerk. Er wordt werkelijk geluisterd. Op basis van identiteitsgroei wordt een HASA voorbereid en wordt mijn cliënt voorbereid op nieuwe ondervraging van de IND, waar aangetoond kan worden dat cliënt altijd al zichzelf was en ook gewoon “gay enough”. Een cliënt raakt me diep als ze zegt, dat ze zich sinds lang weer veilig voelt, dat wij voor haar “mama” zijn en dat ze nu pas weer durft te gaan slapen.

De tweede cliënt, de jonge adolescente die slachtoffer werd van mensensmokkel en seksueel misbruik, heeft een plek in de rijksopvang waar ze wordt bijgestaan door een jurist om te bezien of er een ‘buitenschuld procedure’ kan worden gestart. Het regime van land van herkomst van de derde cliënt is inmiddels weer veilig en samen met hem werken we aan een businessplan, een re-integratieplan en proberen we oude contacten met familie en kennissen in zijn land te herstellen. We spreken verschillende keren met de partnerorganisatie om te kijken wat de mogelijkheden zijn voor re-integratie op het gebied van werk, inkomsten en scholing. Met ‘bijzonder vertrek’ bespreken we wat er aan extra hulp moet worden ingeschakeld vanwege zijn mentale toestand. Hij bedankte me laatst: “Jij werkt echt hard voor mij he? Dankjewel.”

Liefde

Misschien is het voor mijn collega’s vanzelfsprekend, maar wat ze laten zien is niet gewoon, ik vind het bijzonder. De liefde die ze geven aan onze cliënten, de vanzelfsprekendheid waarmee ze uitstralen dat gewoon iedereen een goede plek op de wereld verdient. Ik word er enorm door geïnspireerd en denk: wen er alsjeblieft nooit aan! De cliënten motiveren ons: ik zie collega’s in hun vrije tijd lezingen van activisten bezoeken. Ik zie collega’s na werktijd nog uren bellen om een onderkomen te vinden voor de kwetsbare jongen die nu toch echt even moet bijkomen. Ik zie mijn collega’s zelfs op Schiphol om hun terugkerende cliënt tot aan de gate te begeleiden.

In de wereld van nu, die gekenmerkt wordt door polarisatie, de ratrace om geld te verdienen en het als individu zo goed mogelijk te hebben, vind ik VluchtelingenWerk een verademing. Misschien is het zo dat er voor onze doelgroep zoveel angst en trauma was, dat je dit alleen met liefde kan beantwoorden. Dat die liefde daarom zo sterk voelbaar is. Die liefde, de humane grondhouding en die integriteit raken me. Ik vind het mooi, eervol en dankbaar werk en voel me trots deel uit te mogen maken van deze organisatie. Mijn hart opent zich voor deze doelgroep, mijn hart opent zich door de liefde van mijn collega’s voor deze doelgroep.

Verrijking

Ik voel me door dit werk zo opgetild dat ik na 29 jaar besloten heb mijn werkveld van het voortgezet onderwijs volledig te verruilen voor dat van VluchtelingenWerk en er een heel groot deel van mijn salaris voor in te leveren. Het voelt als spannend en onzeker. Ik ken het onderwijsveld als mijn broekzak en de wereld van VluchtelingenWerk is gloednieuw voor mij en ja, ook dat tilt me op. Het geeft een nieuwe energie.

In mijn vorige werk noemden ze me wel eens gekscherend ‘De Robin Hood’ van de stichting. In onze huidige wereld, die spannend is en grillig, waar beelden van dreigende klimaatrampen, pandemie, armoede, kansenongelijkheid en de invloed van social media ons wereldbeeld domineren, ben ik ervan overtuigd geraakt dat je het systeem moet uitdagen. Dat je anderen een stem geeft dat systeem uit te dagen. Dat probeerde ik met leerlingen en medewerkers, maar nu helemaal bij VluchtelingenWerk. VluchtelingenWerk daagt het systeem uit, of het nou is door vluchtelingen te helpen of door de staat aan te klagen omdat de mensenrechten geschaad worden en tekort wordt geschoten in de primaire zorg, zoals in Ter Apel of bij het mogelijke verbod op gezinshereniging. Een groot voorbeeld; VluchtelingenWerk inspireert, tilt me op, motiveert me.

Tot slot

Vluchtelingenwerk pakt haar stem, een stem tegen het systeem en voor de waarden kansengelijkheid, inclusie, solidariteit en menselijkheid. Waarden die in onze huidige maatschappij zo belangrijk zijn. Ik gun iedereen het lef om zo pontificaal voor deze waarden te gaan staan, zoals ze dat bij VluchtelingenWerk doen. De wereld heeft het nodig!