Verscheurde gezinnen | Onze hulp bij gezinshereniging

Waar heeft u elkaar ontmoet? Heeft u met uw huwelijkspartner samengewoond? Hoe is uw huwelijk tot stand gekomen? Deze vragen en een hele reeks documenten en verklaringen: het is allemaal onderdeel van de “aanvraag gezinshereniging”. Vluchtelingen die een verblijfsvergunning hebben, kunnen via deze weg toestemming vragen aan de Immigratie- en Naturalisatiedienst (IND) om hun kerngezinsleden naar Nederland te laten komen.  

VluchtelingenWerk ondersteunt vluchtelingen tijdens de procedure, vanuit bijna alle locaties in Nederland. ‘Maar inmiddels zijn er zoveel tijdelijke noodopvanglocaties geopend, dat we niet overal direct voldoende medewerkers en vrijwilligers hebben voor de intensieve gezinsherenigingprocedures’, vertelt Irma, teamleider gezinshereniging. ‘Daarom springt ons speciale mobiele team bij op verschillende locaties.’ 

Dat team bestaat uit projectmedewerkers Ilse Croese en Anouscka van Os. Wekelijks bezoeken ze opvanglocaties in Den Helder, Schagen, Zaandam en omstreken. Vandaag zijn ze aanwezig in het azc in Heerhugowaard, maar via WhatsApp zijn ze ook bereikbaar voor bewoners van andere locaties. De appjes stromen binnen. Op het scherm van Ilse verschijnt de meest gestelde vraag: hoelang duurt het nog? 

Op dit moment zijn de wachttijden voor gezinshereniging gemiddeld twee jaar. ‘De IND publiceert de wachttijden op hun website’, zegt projectmedewerker Anouscka. ‘Toch checken cliënten het regelmatig bij ons. Een contactmoment en het besef: ik sta er niet alleen voor. Daar hebben ze behoefte aan.’ 

Wanneer vluchtelingen eindelijk gezinshereniging kunnen aanvragen, zijn ze vaak al jaren van hun gezinsleden gescheiden. Anouscka: ‘In het begin vond ik het heel moeilijk om te vertellen dat de procedure jaren duurt. De meeste cliënten weten het al wel. “Maar nu ik het uit jouw mond hoor, wordt het zo echt”, zei laatst iemand bij een intakegesprek.’ 

Zo’n intakegesprek is de eerste stap in de gezinsherenigingsaanvraag. ‘We kijken dan of het überhaupt zin heeft om een aanvraag te doen. In grote lijnen kunnen volwassenen een aanvraag doen voor hun kinderen en partner. En vluchtelingen die minderjarig waren bij aankomst in Nederland voor hun ouders, broertjes en zusjes. Regelmatig moeten we “nee” verkopen. Kansloze aanvragen van volwassenen voor hun broers, zussen of ouders ondersteunen we als VluchtelingenWerk niet. Ze zorgen alleen voor teleurstelling en nóg meer werkdruk bij de IND. Duidelijkheid geven is óók belangrijk.’ 

Maar documenten zijn lang niet altijd beschikbaar, om uiteenlopende redenen. Zoals bij de Turkse Zeynep* bijvoorbeeld. Twee jaar geleden klopte ze aan bij VluchtelingenWerk voor de hereniging met haar man. ‘Hij zat op dat moment al zes jaar in de gevangenis’, vertelt ze. Haar echtgenoot was in 2016, samen met tienduizenden andere (vermeende) critici van het Turkse regime, opgepakt en gevangengezet, zonder duidelijke reden. ‘Irma schreef een toelichting voor de IND: waarom er stukken ontbraken en over de rechtspositie van politiek gevangenen in Turkije.’

Vandaag is Zeynep opgelucht. Haar aanvraag is eindelijk goedgekeurd en haar man is ondertussen vrijgelaten. Hun hereniging is dichterbij dan ooit. ‘Dat was nooit gelukt zonder hen’, zegt ze wijzend op Irma, Ilse en Anouscka. 

‘De situatie van Zeynep is geen uitzondering. Door de complexe situatie van vluchtelingen heeft elke cliënt weer net iets anders nodig om de aanvraag zo compleet mogelijk te maken binnen de juiste termijn’, vertelt Irma. ‘Dat maakt een algemene instructie schrijven voor gezinshereniging zo lastig – maatwerk is bijna altijd nodig.’ 

Ilse vult aan: ‘Zo kan lang niet iedereen een paspoort meenemen tijdens de vlucht. Anderen hebben nooit een paspoort gehad. In landen als Eritrea heeft bijna niemand een identiteitsbewijs of geboorteakte. Dan denken we mee over andere bewijzen, een doopakte bijvoorbeeld.’ 

Ook de Syrische Siwar (18) had geen papieren. Zijn ouders en broertjes waren al in Turkije. ‘Maar gelukkig kon mijn opa documenten opvragen en opsturen’, vertelt hij. ‘Twee keer kwam de post niet aan. Volgens de traceercode was het pakket in Europa, maar daarna ging het terug.’ Een slopende periode voor Siwar. Uiteindelijk kreeg hij de stukken via Turkije naar Nederland. Siwar bewaart ze zorgvuldig. Trots laat hij het typisch Syrische familieboekje zien. En een foto van zijn moeder: “Ook al ben jij daar, je geur is nog altijd mij me”, schreef ze erbij. 

Siwar heeft geluk dat hij zijn opa kon inschakelen. ‘Sommige vluchtelingen moeten onbekenden betalen om achter documenten aan te gaan’, weet Irma. ‘En dan constateert de IND – na al die moeite – soms dat het om vervalsingen gaat: dan blijken ze opgelicht. VluchtelingenWerk helpt in zo’n geval om een verklaring in te dienen. Veel Nederlanders zouden al niet weten hoe dat moet, laat staan iemand die nog onbekend is met de taal of het rechtssysteem – én stijf staat van de spanning.’ 

Ook als een hereniging is goedgekeurd, moet er nog een hoop gebeuren. ‘Afspraken bij ambassades, aanmelden bij het COA voor opvang. En soms zijn uitreisvisa of tijdelijke reisdocumenten nodig’, somt Irma op. ‘Dat maakt gezinshereniging een tijdrovend proces.’ 

Het mobiele team is een waardevolle aanvulling op de andere steun van VluchtelingenWerk in de opvanglocaties. ‘Want juist de samenwerking met de medewerkers en vrijwilligers ter plaatse is belangrijk’, benadrukt Anouscka, die zelf ook als vrijwilliger begon. ‘Zoals laatst, toen onze vrijwilliger Nol me wees op de hereniging van een vader uit Gaza: een situatie waarin elke dag telt. Nol en ik konden samen via een spoedprocedure bij de IND zorgen dat de aanvraag versneld werd behandeld. Als het goed is, zit het gezin deze week op een speciale evacuatievlucht.’ 

Zo’n spoedprocedure kan alleen in uitzonderlijke gevallen. In alle andere gevallen begint, na het indienen van de stukken, het lange wachten. Dat Siwar hulp kreeg bij zijn aanvraag, geeft hem rust voor de periode die komen gaat. ‘Soms checkte ik nog even bij Ilse of Anouscka: is het echt allemaal ingeleverd? De bevestiging die ik van hen krijg, geef ik weer door aan mijn ouders en broertjes: het duurt lang, maar het komt goed. Ooit zien we elkaar weer.’ 

* De naam Zeynep is een synoniem. Haar echte naam is bekend bij de redactie.