Gezinshereniging | Hoe zit het nu écht?

Vluchtelingen die in Nederland bescherming vinden, zijn veilig en hoeven niet meer voor hun eigen leven te vrezen. Maar ze maken zich wel grote zorgen over familieleden die zijn achtergebleven. Zolang hun gezin nog gevaar loopt, is het heel moeilijk om een nieuw leven op te bouwen in Nederland. 

De vluchtreis is vaak erg gevaarlijk. Denk maar aan de overvolle, gammele bootjes op de Middellandse Zee. Ook vragen mensensmokkelaars veel geld en is de eindbestemming vaak onbekend. Veel ouders willen hun kinderen die levensgevaarlijke reis besparen. Een van hen, meestal de man, besluit dan vooruit te reizen in de hoop levend aan te komen in Europa. Van hieruit proberen ze dan hun vrouw en kinderen over te laten komen.

Een vluchteling die in Nederland een verblijfsvergunning heeft gekregen, mag zijn of haar gezinsleden naar Nederland laten komen. De volgende mensen komen hiervoor in aanmerking: 

• Partners waarvan het huwelijk of partnerschap al bestond voordat de vluchteling naar Nederland vluchtte. 
• Gezinsleden die aantoonbaar lid waren van het gezin voor de vlucht.

Daarnaast kunnen minderjarige kinderen met een asielvergunning ook gezinshereniging aanvragen voor hun ouders.

De Immigratie- & Naturalisatiedienst (IND) beoordeelt de aanvragen voor gezinshereniging. Vluchtelingen moeten hun band met hun gezinsleden kunnen bewijzen. Sterke bewijzen hiervoor zijn officiële documenten zoals een huwelijksakte en een geboorteakte. Vluchtelingen hebben deze documenten vaak niet (meer) of komen soms uit landen waar de afgifte van dit soort documenten minder goed geregeld is.

Extra onderzoek 

Vaak hebben vluchtelingen wel andersoortige bewijzen zoals vaccinatieboekjes of documenten uit een vluchtelingenkamp. Als de documenten onvoldoende zijn, kan er een DNA-onderzoek worden gedaan waarmee ouders en kinderen hun verwantschap kunnen aantonen. Ook kunnen er interviews met de gezinsleden op de ambassade worden gehouden waarin hun band getoetst wordt.

Aan gezinshereniging gaat vaak een complex en langdurig traject vooraf. De procedure bestaat uit de volgende stappen:

Stap 1: visum aanvragen

De vluchteling in Nederland moet voor zijn gezinsleden een visum aanvragen om langer dan drie maanden in Nederland te kunnen blijven. De vluchteling dient deze aanvraag in bij de Immigratie- en Naturalisatiedienst (IND). Dit moet binnen drie maanden nadat de vluchteling een verblijfsvergunning krijgt, anders gelden veel zwaardere eisen voor gezinshereniging waar een vluchteling meestal niet aan kan voldoen, zoals een hoge inkomenseis.

Stap 2: bewijzen dat je een gezin vormt

De vluchteling en zijn gezinsleden moeten aantonen dat zij al voor de vlucht een gezin vormden. Het sterkste bewijs hiervoor zijn officiële documenten, zoals een huwelijksakte of geboorteakte. Als die ontbreken is in sommige gevallen een DNA-onderzoek mogelijk waarmee ouders en kinderen hun verwantschap kunnen aantonen. Bij echtparen en pleegkinderen worden vaak interviews op de Nederlandse ambassade gehouden om hun band te toetsen.

Stap 3: ophalen van het visum bij de Nederlandse ambassade

De gezinsleden voor wie de IND toestemming geeft om naar Nederland te komen, moeten zich melden bij de dichtstbijzijnde Nederlandse ambassade. Deze ambassade bevindt zich vaak niet in het land van herkomst van de vluchtelingen. In dat geval moeten zij reizen naar buurlanden waar (nog) wel een Nederlandse ambassade geopend is. De reis daar naar toe is vaak moeilijk en gevaarlijk. Bij de ambassade worden de formaliteiten voor de reis naar Nederland in orde gemaakt. Ondertussen moet de vluchteling in Nederland het geld voor de reis van zijn of haar gezinsleden bij elkaar zien te krijgen.

Stap 4: verblijfsvergunning

Het gezin van de vluchteling moet zich na binnenkomst in Nederland melden bij de aanmeldlocatie in Veenhuizen. Zij verblijven daar gemiddeld vier dagen. Tijdens deze dagen wordt veel geregeld: ze krijgen een tubercolosescreening, worden ingeschreven bij de gemeente en krijgen voorlichting van VluchtelingenWerk. Ze krijgen de asielstatus als gezinslid van een vluchteling en ontvangen een verblijfsvergunning.

Ja, zij krijgen direct een vergunning en hoeven geen asielprocedure te doorlopen. Hun verblijfsvergunning is wel een ‘afgeleide verblijfsvergunning’ en is afhankelijk van de verblijfsvergunning van degene die de gezinshereniging heeft aangevraagd (de vluchteling hier in Nederland). Dat betekent dat als een echtpaar gaat scheiden, de afhankelijke vergunning kan worden ingetrokken. Ook moeten meerderjarige kinderen na hereniging minstens een jaar bij de ouders blijven wonen.

Zelfstandige asielaanvraag

Gezinsleden die ook in aanmerking komen voor een zelfstandige asielstatus, bijvoorbeeld omdat zij ook in hun land van herkomst werden vervolgd, kunnen een zelfstandige asielvergunning vragen. Zij moeten dan wel de hele asielprocedure doorlopen.

Als de vluchteling die de hereniging heeft aangevraagd een geschikte woning heeft, gaat het volledige gezin daar wonen. Als de woning te klein is of als de vluchteling nog in een asielzoekerscentrum woont, verblijven de gezinsleden tijdelijk in een asielzoekerscentrum tot er een woning beschikbaar is.

De vluchteling is zelf verantwoordelijk voor de kosten van vliegtickets voor de te herenigen gezinsleden. Als er onvoldoende middelen zijn - en ze vallen onder de begeleiding van VluchtelingenWerk - kunnen zij een aanvraag doen bij het Noodfonds van VluchtelingenWerk voor een deel van deze kosten.

De duur verschilt erg per gezinshereniging en is van veel factoren afhankelijk, zoals het verzamelen van papieren en lange wachttijden bij ambassades en de Immigratie- en Naturalisatiedienst (IND). De IND mag drie maanden doen over de beslissing en die één keer uitstellen met nog eens drie maanden. Gemiddeld duurt een gezinshereniging een jaar.

Momenteel blijven gezinsleden vaak nog langer van elkaar gescheiden. Door de achterstanden bij de IND, kan het tot wel twee jaar duren voordat de asielprocedure begint. Tel daar een jaar van de gezinsherenigingsprocedure bij op, dan zijn vluchtelingen al snel drie jaar gescheiden van elkaar.

Nee, gemiddeld wordt 70% van de gezinsherenigingsaanvragen goedgekeurd. Aanvragen worden bijvoorbeeld afgekeurd als de gezinsleden niet onder de criteria blijken te vallen (bijvoorbeeld een achtergebleven ouder van een volwassen vluchteling) of als de gezinsleden worden vermist of geen mogelijkheid hebben op tijd naar de Nederlandse ambassade te reizen.

Lange wachttijden en onmogelijke eisen: gezinshereniging stagneert

Momenteel ligt het inwilligingspercentage veel lager dan die 70%, omdat de IND de eisen rond gezinshereniging veel strikter hanteert. Voor gezinsleden moet niet alleen de gezinsband, maar ook de identiteit met documenten worden aangetoond. Als de vluchteling geen goede verklaring heeft waarom er onvoldoende documenten zijn, wijst de IND direct de aanvraag af zonder naar alternatieve manieren te kijken om de gezinsband aan te tonen zoals andere documenten, interviews of DNA-onderzoek.

Een gezinshereniging gaat niet altijd goed. Het komt voor dat gezinnen er na de hereniging achter komen dat zij niet met elkaar verder willen of kunnen. Redenen voor een scheiding kunnen zijn dat partners elkaar soms jaren niet hebben gezien. De vluchteling in Nederland heeft lang, passief, moeten wachten en had weinig geld om de gezinsleden te ondersteunen. Achtergebleven vluchtelingen hebben onder moeilijke omstandigheden zien te overleven. Soms begrijpen zij niet waarom het allemaal zo lang moest duren. Ook langdurige stressvolle situaties en leven in onzekerheid kunnen voor grote spanningen in relaties zorgen. Net als het vinden van een plek in een nieuwe cultuur, ver weg van familie en vrienden.

1. Juridische begeleiding door deskundige vrijwilligers

Vrijwilligers van VluchtelingenWerk bieden vluchtelingen (juridische) begeleiding bij het indienen van de aanvraag en gedurende de gezinsherenigingsprocedure. De procedure is complex en hulp is essentieel, omdat vluchtelingen de taal nog niet spreken en de regels nog niet kennen. Naast ondersteuning bij de procedure bieden onze vrijwilligers vluchtelingen een luisterend oor in deze heftige, onzekere en eenzame periode. Vrijwilligers krijgen een speciale training om het niveau van de begeleiding te waarborgen. Lees meer over het werk van onze vrijwilligers rondom gezinshereniging. 

2. Verzamelen en beschikbaar maken actuele informatie

Experts op het Landelijk Bureau van VluchtelingenWerk verzamelen actuele informatie over de wet- en regelgeving rondom gezinshereniging. Wij maken deze informatie beschikbaar voor onze vrijwilligers en asieladvocaten via een website. Met vragen (over specifieke gevallen) kunnen zij ook terecht bij onze telefonische Helpdesk.

3. Knelpunten aankaarten bij de politiek

VluchtelingenWerk heeft regelmatig overleg met de IND en het ministerie om problemen uit de praktijk aan te kaarten. Bij grote knelpunten trekken we aan de bel bij de Nederlandse- en Europese politiek en proberen zo het beleid of de wetgeving veranderd te krijgen.

4. Financiële tegemoetkoming Vluchtelingenfonds

Gezinshereniging brengt veel kosten met zich mee. Gezinsleden moeten vaak langdurig in een ander land verblijven om beschikbaar te zijn voor de procedure bij de Nederlandse ambassade. Soms moeten gezinsleden ook veel kosten maken om hun land te kunnen verlaten. Voor vluchtelingen wier gezinshereniging rond is, maar die geen geld hebben om hun familieleden te laten overkomen, betaalt VluchtelingenWerk een deel van de vliegtickets uit het VluchtelingenFonds. Vluchtelingen die onder begeleiding staan van VluchtelingenWerk kunnen bij een van de vijf regionale stichtingen van VluchtelingenWerk een aanvraag doen.

• Lees meer over het VluchtelingenFonds. 

Vluchtelingen kunnen pas echt beginnen met integreren wanneer zij hun familie weer in hun armen kunnen sluiten. Dat zien onze duizenden vrijwilligers in de praktijk. Daarnaast hebben ook vluchtelingen recht op een gezinsleven: dat is vastgelegd in internationale verdragen. Met deze campagne wil VluchtelingenWerk aandacht vragen voor de noodzaak van gezinshereniging.

Het herenigen van vluchtelingen die zijn gescheiden van hun familieleden is een langdurig en kostbaar proces. VluchtelingenWerk biedt zowel praktische als financiële ondersteuning. Voor deze financiële ondersteuning zijn we voor een belangrijk deel afhankelijk van de bijdragen van particuliere donateurs. Wij gebruiken deze bijdragen daarom onder andere voor het VluchtelingenFonds.

Steun van donateurs van groot belang 

Het VluchtelingenFonds is een laatste vangnet voor vluchtelingen die zelf noodzakelijke kosten op geen enkele andere manier kunnen betalen. Zoals bijvoorbeeld de kosten van vliegtickets voor gezinsleden bij gezinshereniging. Of allerlei kosten voor vergunningen die nodig zijn. Dankzij de bijdragen van onze donateurs, kunnen we vluchtelingen ondersteunen tijdens de asielprocedure en bij hun integratie in Nederland. Ook ondernemen we activiteiten die bijdragen aan het draagvlak voor vluchtelingen in Nederland. De bijdrage van donateurs is voor vluchtelingen dus van groot belang!

De laatste jaren worden de meeste gezinsherenigingen aangevraagd door vluchtelingen uit Syrië of Eritrea. Uit deze twee landen komen ook de meeste vluchtelingen.

VluchtelingenWerk biedt vluchtelingen persoonlijke begeleiding, daar ligt onze expertise. We delen geen spullen uit. Er zijn andere organisaties die daarin zijn gespecialiseerd zoals het Rode Kruis en het Leger des Heils.